تلاشهای بورل و همکارانش برای ازسرگیری مذاکرات اگرچه موضوع جدیدی نیست، اما نشاندهنده وجود یک راه برای حل مناقشه ایران با غرب است؛ هرچند بورل در همین یادداشت به شکست کارزار فشار حداکثری اشاره میکند، اما علیرغم این مهم، آمریکاییها هنوز هم این اهرم را زمین نگذاشتهاند و تلاش میکنند تا با فشار بیشتر ایران را مطیع و منافع حداکثری خود را به دست آورند؛ رویکردی که دولت سیزدهم توجهی به آن ندارد و بهدنبال سیاستی است که بر اساس نگاه خود به مذاکرات، ترسیم کرده است.
گامهای بورل برای رسیدن به توافق باعث شد تا مقامات ایران و آمریکا نیز به آن واکنش نشان دهند. علی باقری، معاون سیاسی وزارت امورخارجه در حساب کاربری خود در توییتر با بیان اینکه هماهنگکننده ایدههای خود را برای جمعبندی مذاکرات ارائه کرده است، اعلام کرد: ما نیز ایدههایی برای جمعبندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی، داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.
شک و تردید دولت به سابقه آمریکا
همزمانی واکنش باقری با اظهارات رئیسی که ریاست شورای عالی امنیت ملی را برعهده دارد، نشان میدهد که ایران در ایستادگی در برابر آمریکاییها بهدنبال رسیدن به منافع خود است. رییسجمهور روز پنجشنبه در بین مردم کبودرآهنگ گفت که مردم رسما اعلام میکنند میتوان با مقاومت تحریم را بیاثر کرد؛ بنابراین وظیفه خود میدانیم به خواست مردم ایستادگی مقابل زیادهخواهان و مقابل نظام سلطه را در دستورکار قرار دهیم و از مواضع جمهوری اسلامی عقبنشینی نکنیم. باتوجهبه مسوولیت شورای عالی امنیت ملی در دوره جدید و تصمیمگیری نهایی برای مذاکرات ازسوی این شورا، شاید دولت نگاه متفاوتی به تحریمها داشته باشد و بیش از اینکه تخممرغهایش را در سبد رفع تحریمها گذاشته باشد، بهدنبال بیاثرکردن تحریمهاست؛ موضوعی که فرید مدرسی، فعال سیاسی نیز به آن پرداخته است و در توییتی مینویسد که براساس اطلاع موثق از حاکمیت، آیتاللهخامنهای، رهبر معظم انقلاب کلا تصمیمگیری و نحوه اجرای مذاکرات احیای برجام را به شورای عالی امنیت ملی که ریاستش برعهده رییسجمهور است، واگذار کردهاند.
دولتسیزدهم که در این ماهها نشان داده اقبالی برای احیای برجام موردنظر دموکراتها ندارد، از مذاکرات نیز خارج نشده است. برجام دستاورد دولت قبل است و دولت سیزدهم اگر بخواهد با همان رویکرد دولت قبل آن را احیا کند، فردای احیای برجام میتواند، آغاز هجمههای سنگین به سیاست خارجی دولت مردمی باشد.
از سوی دیگر، سابقه آمریکا در عدم اجرای تعهداتش در برجام باعث شده است تا دولت سیزدهم همواره با شک و گمان به این موضوع نگاه کند و عدم تضمین را زمینهای برای تکرار تجربه تلخ گذشته تلقی کند. اگرچه در این روزها فشار اقتصادی مردم را آزار میدهد اما بنابر گفته رئیسجمهور، مردم مقاومت برای بیاثر کردن برجام را پذیرفتهاند؛ رویکردی که نشاندهنده این است که دولت نمیخواهد به هر قیمتی تن به برجام جدید بدهد.
انتقاد امیرعبداللهیان از متن بورل
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز روز گذشته به متن بورل واکنش نشان داد و تاکید کرد که درک ما این است که پیشنهادی که آقای بورل ارائه کرد براساس توافقی است که روی میز بوده و قبلا بهسختی در ۱+۵ مذاکره شده و از ماه مارس آماده پذیرش آن بودهایم.
وی همچنین ادعا کرد که ما بهصراحت اعلام کردهایم که آماده بازگشت به توافق هستهای هستیم، با این فرض که ایران نیز همین کار را انجام دهد. ما بهطور مساوی برای سناریوهای با برجام و بدون برجام آماده میشویم. هرچند توافق روی میز باقی است. پرایس که بار دیگر سناریوهای بدون برجام را نیز دستمایه فرافکنیهای خود قرار میدهد، همراهیاش با روند جدید بورل را به نمایش میگذارد؛ روندی که در ماههای گذشته نیز شاهد آن بودیم اما درنهایت به نقطه مطلوب آمریکاییها نرسید. محمد مرندی که از افراد نزدیک به باقری است نیز در مصاحبه روزهای اخیر خود به اظهارات بورل واکنش نشان داد و تاکید کرد که آقای بورل از روز اول مذاکرات وین همین را گفته است. این نوع موضعگیریها در ملأعام بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و غرب در این زمینه از ما قدرتمندتر است. امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان نیز چهارشنبه در گفتوگوی تلفنی با جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرد که آمریکا همواره اظهار میدارد که خواهان توافق است، پس باید در متن توافق و در عمل این رویکرد مشاهده شود.
با واکاوی اظهارات مقامات ایرانی و غربی، نمیتوان نگاه مثبتی به متنی داشت که بورل از آن سخن گفته است و این متن خواستههای ایران را برآورده نمیکند.