بهــار ایــران و اعــراب
تغییر مناسبات منطقه‌ای که در یک‌سال گذشته روند متفاوتی را به خود گرفته،حالا با تحرکات اخیر وارد فاز جدی‌تری شده است. نگاه متفاوت دولت سیزدهم به همسایگان و کشورهای منطقه باعث شد تا شرایط برای بهبود روابط بین ایران و همسایگان و همچنین کشورهای منطقه مهیا شود. اگرچه قطر، عمان، سوریه، عراق و لبنان در این سال‌ها روابط خوبی با ایران داشتند اما حالا اردن، امارات، کویت، مصر و عربستان‌سعودی نیز نگاه متفاوتی به تهران دارند و همه‌چیز برای بهبود رابطه مهیاست.نگاه متفاوت برخی کشورهای منطقه به تهران علی‌رغم سابقه نه چندان مثبت گذشته، موضوعی است که در این روزها بسیاری از تحلیلگران ازجمله حسن هانی‌زاده بر آن تاکید دارند و در گفت‌وگو با «صبح‌نو» که در ادامه آن را طرح خواهیم کرد، به این مساله پرداخته شده است.
بهبود روابط با عربستان
سعودی‌ها که در اواسط دولت اول روحانی دچار چالش‌هایی با تهران شده بودند درنهایت در دی‌ماه94 روابط سیاسی خود را با ایران قطع کردند که برآمده از تصمیم احساسی پادشاه جدید عربستان در آن دوران بود؛ تصمیمی که حالا پس از چند سال به اشتباه بودن آن پی برده‌اند و در پی برقراری دوباره روابط با تهران هستند و گفتوگوهای تهران-ریاض در تهران در همین جهت است؛ البته نباید از این موضوع نیز غفلت کرد که نگاه مثبت تهران و تحرکات اخیر نیز در این زمینه تاثیرگذار بوده است.
حسن هانی‌زاده دراین‌باره اظهار داشت: از یک سال گذشته دولت سیزدهم سیاست خارجی خود را بر ایجاد همگرایی منطقه‌ای و نزدیک شدن به کشورهای اطراف و پیرامونی ایران متمرکز کرد. اثر این موضوع یکسری تغییرات در دیدگاه رهبران عرب در منطقه به وجود آمد. در طول بیش از یک سال گذشته، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و معاون سیاسی وی بارها به کشورهای منطقه سفر کردند و دیدگاه جمهوری اسلامی ایران و دولت سیزدهم را برای رهبران کشورهای عربی، مخصوصا کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس را
بیان کردند. هانی‌زاده با تاکید بر اینکه به‌موازات آن و اندکی قبل از آن، عربستان‌سعودی به‌دلیل قتل روزنامه‌نگار برجسته سعودی، جمال خاشقچی، جنگ یمن، مسائل حقوق بشری و رفتار تهاجمی محمدبن‌سلمان در داخل و در منطقه با دولت دموکرات بایدن دچار اختلاف شد، گفت: عربستان درواقع دچار یک انزوای سیاسی شد و به دستور محمدبن‌سلمان یکسری گفت‌وگوها بین ایران و عربستان در بغداد با نظارت دولت مصطفی الکاظمی آغاز شد که همچنان ادامه دارد.
این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به اینکه این گفت‌وگوها در پنج دور انجام شده است، ادامه داد: دوره ششم نیز به‌زودی آغاز خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود که در پایان مرحله ششم مذاکرات سیاسی بین ایران و عربستان، وزیر امورخارجه ایران با همتای سعودی خود در بغداد دیدار کند و یک بیانیه مشترک برای ازسرگیری مناسبات دیپلماتیک بین ریاض و تهران منتشر کنند.
قفل 43ساله رابطه با مصر می‌شکند؟
ایران و مصر که سابقه‌ای 43ساله در قطع ارتباط دارند نیز در این روزها مورد توجه قرار گرفته‌اند و برخی اخبار حکایت از کنش‌هایی برای حل مشکلات دارد؛ البته در طول ۱۰سال اخیر بارها منابع رسانه‌ای از تلاش دو کشور برای همگرایی و برقراری روابط رسمی سخن گفته و برخی مواقع نیز امیدها در این خصوص افزایش یافته اما هربار شاهد نتیجه‌ای نبوده‌ایم. در این راستا، «فؤاد حسین»، وزیر خارجه عراق در تیرماه به شبکه العربیه گفت که گفتوگوهای اطلاعاتی ایران با مصر و اردن در بغداد شروع شده است؛ موضوعی که پس از طرح آن موردتوجه مقامات و رسانه‌های ایرانی و مصری نیز قرار گرفت. روزنامه العربی الجدید در گزارشی نوشت: منابع دیپلماتیک مصری از تحولات جدید در روابط میان مصر و ایران خبر می‌دهند. این منابع اعلام کردند که همزمان با سفر اخیر عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهور مصر به عمان که اوایل هفته گذشته انجام شد، هیاتی از مقامات مصری با مسوولان ایرانی در مسقط دیدار و گفت‌وگو داشته‌اند؛ بنابراین گزارش، در این دیدار یکی از شخصیت‌های بلندپایه
هیات همراه رییس‌جمهور مصر با هماهنگی میزبان عمانی، حضور داشته است.
سفر رئیسی به مصر
آخرین رییس‌جمهور ایران که به مصر سفر کرد محمود احمدی‌نژاد بود که حالا براساس اخبار تاییدنشده‌ای با سفر رئیسی به قاهره در ماه‌های آینده، شرایط برای شکستن قفل روابط تهران-قاهره بیش از هر زمانی مهیاست.
بنابر اخبار رسیده به «صبح نو» ممکن است رئیس جمهور کشورمان به منظور شرکت در بیست‌وهفتمین اجلاس آب‌وهوای سازمان ملل معروف به Cop۲۷ که به میزبانی مصر برگزار می‌شود، به قاهره برود که در حاشیه فرصت مناسبی برای گسترش رابطه میان دو کشور است.
هانی‌زاده نیز این تحرکات و به‌ویژه اظهارات اخیر پادشاه اردن را در ادامه تحرکات مثبت دولت در سیاست منطقه‌ای می‌داند و می‌گوید که این اظهارات مثبت نسبت‌به ایران و همچنین آغاز مذاکرات پنهانی بین ایران و مصر برای ارتقای سطح رابطه و همچنین اظهار تمایل امارات و کویت برای اعزام سفیر و ارتقای سطح دیپلماتیک در حد سفیر نشان می‌دهد که عملکرد و سیاست منطقه‌ای دولت سیزدهم کاملا کارساز است.
تحول در روابط اردن و امارات با تهران
اردن و امارات نیز که در این سال‌ها دچار تنش‌هایی شده بودند حالا وارد فاز جدیدی برای بهبود روابط شده‌اند؛ موضوعی که با اظهارنظر روز گذشته پادشاه اردن چهره جدیدی به خود گرفته است. «ملک عبدالله دوم»، پادشاه اردن در گفت‌وگو با روزنامه «الرأی» اعلام کرد همه کشورهای عربی به‌دنبال روابط حسنه با ایران براساس اصول حسن همجواری، احترام متقابل به حاکمیت و مداخله نکردن در امور داخلی یکدیگر هستند. پادشاه اردن با بیان اینکه معتقد است اختلافات باید از طریق گفت‌وگو حل‌وفصل شود، گفت: منطقه به‌جای بحران و درگیری به همکاری و هماهنگی نیاز دارد. وی در پاسخ به سوالی درخصوص امکان ایجاد «ناتوی عربی» گفت: این موضوع درحال‌حاضر مورد بحث نیست. روابط ایران و اردن همیشه در گرو شرایط منطقه‌ای بوده است؛ اردن جزئی از سیاست‌های آمریکا در منطقه بوده و همچنین تا حدودی به رویکردهای عربستان وابستگی دارد و نمی‌تواند به‌خودی‌خود محور یا پروژه‌ای بزرگ را در منطقه پیش ببرد، اما باوجوداین، در دوره اخیر اعلام کرده برای برقراری روابط با ایران آمادگی دارد. اوضاع منطقه درحال تغییر است و همین اعلام آمادگی مصر، اردن و عربستان برای داشتن روابط بهتر با ایران یک گام به جلوست و سبب تضعیف موقعیت و اثرگذاری آمریکا می‌شود. این مهم باتوجه‌به اظهارات مقامات اردنی برای معرفی سفیر جدید خود در تهران پس از وقفه طولانی حائزاهمیت است و بنابر اظهارات وزیر امورخارجه عراق در هفته‌های اخیر گفتوگوهای جداگانه مصر و ایران و اردن و ایران نیز در بغداد انجام می‌شود.
تغییر دیدگاه رهبران کشورهای عربی نسبت‌به ایران
این تحولات مسیر جدیدی را در منطقه ترسیم می‌کند که با جدیت همه کشورها می‌تواند فضای مثبتی را به‌وجود بیاورد. هانی‌زاده در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «صبح‌نو» درخصوص سیاست خارجی ایران در منطقه افزود: از طرف دیگر باتوجه‌به اینکه از مدت‌ها پیش تیم جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا درصدد ایجاد یک مجموعه ناتوی عبری-عربی علیه ایران برآمد و دولت بایدن فشارهای زیادی به کشورهای عربی وارد آورد که با رژیم‌صهیونیستی رابطه برقرار کرده و این رژیم را در جوامع عربی بپذیرند اما مخالفت مردمی در برخی کشورهای عرب خلیج‌فارس در رابطه با عادی‌سازی رابطه با اسرائیل باعث شد که کشورهای عربی و سران آن‌ها نسبت‌به ارتباط با صهیونیسم در دیدگاه‌شان تغییراتی ایجاد شود.
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: اخیرا ایران همچنین به کانون همگرایی و رایزنی منطقه‌ای تبدیل شده است و سفرهای متعدد رؤسای جمهور قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان و همچنین دیدار اخیر پوتین و اردوغان در تهران همچنین دیدار مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق از تهران نشان می‌دهد که ایران به یک کشور کاملا تاثیرگذار تبدیل شده است.
هانی‌زاده ادامه داد: این باور بین کشورهای عربی به وجود آمده است که ایران یک کشور فعال و تاثیرگذار و دارای تاثیر فراوان برای حل مناقشات منطقه‌ای است و به همین دلیل رژیم‌صهیونیستی اکنون دچار انزوا شده است و طرح جو بایدن برای ایجاد یک مجموعه عبری-عربی علیه ایران با شکست مواجه شد و سفره اخیر وی به منطقه به‌خاطر نفوذ ایران و تغییر دیدگاه رهبران کشورهای عربی نسبت‌به ایران، با شکست مواجه شد.
