ارتقای نقش ایران در تحولات منطقه‌ای
هم‌افزایی و تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای منطقه به‌خصوص در غرب و شرق آسیا و اوراسیا روزبه‌روز درحال افزایش است تاآنجاکه شاهد سفرهای مختلف مقامات کشورمان به این مناطق بودیم که علاوه‌بر شرکت در نشست‌های مختلفی چون اجلاس شانگهای، آستانه و... دیدار و گفت‌وگوهایی با رهبران این کشورها چه در پایتخت این کشورها و چه در تهران، برای دست‌یابی به حصول نهایی انجام شده است؛ دیدارها و اجلاسی که روز گذشته به نتیجه رسید و آن امضای قانونی بود که سال گذشته در آستانه به تصویب رسیده بود. امضای تصویب پروتکل الحاقی توافقنامه منطقه آزاد بین اتحادیه اوراسیا و ایران که دیروز به امضای پوتین رسیده است، روی وبگاه رسمی اطلاعات حقوقی دولت روسیه قرار گرفته است، این پروتکل چندی پیش نیز در تهران به امضا رسیده بود. این توافق موقت، شرایط را برای واردات ترجیحی برخی کالاها فراهم می‌کند.
حذف موانع غیرگمرکی
آنگونه که رسانه‌های روسی دیروز اعلام کردند، «ولادیمیر پوتین»، رییس‌جمهور روسیه، قانونی را برای تصویب پروتکل الحاقی توافقنامه منطقه آزاد بین اتحادیه اوراسیا و ایران امضا کرد. این توافقنامه پیشتر به ترتیب در روزهای ۱۵ و ۲۳نوامبر (۲۰۱۸) به تصویب دوما، مجلس نمایندگان و شورای فدراسیون، مجلس علیا و پارلمان روسیه رسیده بود. توافقنامه موقت تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا روز ۱۷ماه مه سال۲۰۱۸ در شهر آستانه امضا شده بود. این توافقنامه شامل قوانین اساسی تجارت بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران است و تا حد ممکن به قوانین سازمان تجارت جهانی (WTO) نزدیک است. در آن تعهدات طرفین برای کاهش یا لغو حقوق گمرکی و دیگر موانع غیرگمرکی برای برخی از کالاها در راستای تشویق همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو طرف تعریف می‌شود.
کاهش تعرفه 500 قلم کالا
پس از دوسال‌ونیم مذاکره در سال۹۷ یک موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اوراسیا امضا شده است که طبق این موافقت‌نامه، ایران از طرف اوراسیا در ۵۰۰قلم کالا امتیاز کاهش تعرفه دریافت کرد و به این کشورها در ۳۹۰قلم کالا با کاهش بخشی از تعرفه‌ها امتیاز داد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا، یک اتحادیه اقتصادی است که بیشتر اعضای آن کشورهای شمال منطقه اوراسیا در شرق اروپا هستند. معاهده تشکیل این اتحادیه در ۲۹ماه مه ۲۰۱۴ ازسوی بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و از یکم ژانویه۲۰۱۵ عملا اجرایی شد.
۵میلیارد دلار حجم تجارت ایران و اوراسیا
حجم تجارت ایران و اتحادیه اوراسیا به پنج‌میلیارد دلار رسیده است که با قانونی شدن کامل اینگونه توافقات می‌توان گفت، چشم‌انداز همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و کشورهای اوراسیا یا همان شرق اروپا باشیم. در سال۲۰۱۸ توافق تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا منعقد و از اکتبر۲۰۱۹ به بعد اجرایی و باعث شد پیشرفت‌های زیادی در تجارت میان دو طرف ایجاد شود؛ البته همچنان کالاهای زیادی وجود دارد که می‌تواند وارد تجارت دو طرف شود؛ چراکه ظرفیت بالایی همچنان بدون استفاده مانده است. در سال۲۰۱۹ حجم تجارت میان دو طرف دومیلیارد و ۴۰۰میلیون دلار بود که تا سال۲۰۲۱ به پنج‌میلیارد دلار رسید. بر این اساس، اتحادیه اقتصادی اوراسیا سومین رتبه در تعامل اقتصادی با ایران را داشته است.
صفر شدن تعرفه تجارت 80درصد کالاها
«میرهادی سیدی»، مشاور امور بین‌الملل و توافق‌نامه‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران و مسوول تیم مذاکراتی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا چندی پیش با بیان اینکه لازم است تجار و تولیدکنندگان از هم‌اکنون مطالعات خود را برای حضور در بازار‌های اوراسیا آغاز کنند، گفت: در صورت تبدیل موافقت‌نامه پیشین به موافقت‌نامه تجارت آزاد، تعرفه تجارت حدود ۸۰درصد کالاها میان ایران و اوراسیا صفر می‌شود و روشن است که این امر تاثیر زیادی در تجارت کشورمان می‌گذارد، چراکه تاکنون توافق‌نامه‌ای با این شمول بالا نداشته‌ایم.
مشاور امور بین‌الملل و توافق‌نامه‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: این موافقت‌نامه نه‌تنها صادرات کشورمان را به پنج کشور اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزایش می‌دهد، بلکه تامین نیاز‌های وارداتی کشورمان از بازار اوراسیا را نیز تسهیل می‌کند.
15 دور مذاکره
سیدی با بیان اینکه در سال اول اجرای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا صادرات ما به کشورهای اوراسیا ۸۲درصد افزایش پیدا کرد، گفت: امروز پس از حدود دوسال و ۹ماه مجموع تجارت ما با اتحادیه اوراسیا دوبرابر شده است. سیدی با بیان اینکه بیش از ۵۰درصد صادرات در جهان تحت موافقت‌نامه‌هایی ازاین‌دست انجام می‌شود، تصریح کرد: برای مثال کشور ترکیه با حدود ۲۱کشور توافقنامه تجارت آزاد و با تعرفه صفر دارد. این رقم هم‌اکنون برای کشورمان حدود پنج درصد است و از میانگین جهانی عقب هستیم. وی اضافه کرد: پس از انجام ۱۵دور مذاکره از طریق وبینار و پنج دور مذاکرات حضوری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا امیدواریم تفاهم‌نامه جدید را تا سه ماه آینده به امضا برسانیم و سپس پارلمان‌های دو طرف باید آن را به تصویب برسانند.
قدرت و سود اقتصادی
در ادامه این نشست «آنتون ستونفسکی»، سرتیم مذاکراتی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با بیان اینکه کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان، ایران را کشوری قدرتمند و باثبات می‌دانند و همکاری اقتصادی میان این کشورها می‌تواند به سود تمام طرف‌ها باشد، اظهار داشت: امیدوارم همکاری میان اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران به‌خوبی انجام شود. مسوول تیم مذاکراتی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با تاکید بر اینکه باید نهایت تلاش خود را انجام دهیم تا حجم تجارت با ایران را افزایش دهیم، خاطرنشان کرد: حدود چهارمیلیارد دلار از حجم تجارت میان دو طرف مربوط به محصولات کشاورزی بوده و در چند سال اخیر، تجارت ماشین‌آلات صنعتی نیز افزایش زیادی داشته است. ایران نیز ماشین‌آلات، مواد فلزی و مواد معدنی به کشورهای اوراسیا صادر کرده است.
مقابله با جهان تک‌قطبی
این قانون درحالی به امضای پوتین رسیده که «میخاییل بوگدانوف»، معاون وزیر امورخارجه روسیه (پنجشنبه) گفت: «ایران شریکی قابل‌اتکا برای این کشور محسوب می‌شود و مسکو به‌دنبال تقویت روابط با تهران است.» بوگدانوف همچنین گفت: «ما ایران را شریکی قابل‌اتکا و کشوری هم‌فکر در بستر تغییرات جهانی مرتبط با تشکیل یک جهان چندقطبی و تلاش جمعی همه‌جانبه غرب برای مقاومت در برابر این روند عینی می‌بینیم». این دیپلمات ارشد روس افزود: «تقویت همکاری‌های تهران و مسکو بهترین پاسخ به چالش‌های اعمال‌شده ازسوی غرب خواهد بود.» از سوی دیگر، روز سه‌شنبه «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین اعلام کرده که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، ۱۹ژوئیه (۲۸تیرماه) به ایران سفر می‌کند.
حکیم: گام جدی اتحادیه اوراسیا برای مقابله با تحریم‌ها و تقویت پول‌های ملی
«حمید حکیم»، پژوهشگر مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به امضای قانون منطقه آزاد بین اتحادیه اوراسیا و ایران ازسوی رییس‌جمهور روسیه، عنوان کرد: اینگونه تعاملات و پروتکل‌های منطقه‌ای معمولا برای هر کشوری فرصتی به‌منظور ارتقای جایگاه و میزان بازیگری است و برای ایران و روسیه دارای اهمیت است. ایران و روسیه، شباهت‌هایی با هم دارند، تحریم‌های ظالمانه علیه ایران را اگر نگاهی داشته باشیم، می‌توان دریافت که غرب در تلاش است تا سیاست‌هایی را با این نگاه، «همه‌چیز بدون ایران» را پیش ببرد و به‌نوعی ایران را دور زده و در تحولات منطقه‌ای و جهانی راه ندهند. اگرچه، منطقه جغرافیایی اوراسیا هم سعی داشتند ایران را دخیل نکنند اما این شرایط تحریم‌ها که به‌نوعی برای روسیه هم صدق کرده و تحریم‌های غرب علیه مسکو و جنگ اوکراین، موجب نگاه این منطقه به‌سوی ایران شد. اکنون روسیه به اهمیت این گونه اتحادیه‌ها، سازمان‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای با حضور ایران پی برده است.
شرایط مشابه تهران و مسکو
این پژوهشگر مسائل اوراسیا تصریح کرد: این نقش وقتی پررنگ می‌شود که این شرایط ناشی از تحریم‌های غرب را کشورهای عضو هم دارند، ایران و روسیه شرایط مشابه دارند و به‌لحاظ سیاسی وقتی موقعیت دو طرف را نگاه می‌کنیم می‌بینیم که دو کشور مواضع مشترکی در برابر غرب هم دارند و مخالف نظام تک‌قطبی آمریکا و هژمونی سلطه کاخ سفید هستند؛ البته این نوع نگاه علاوه‌بر اوراسیا، در شانگهای نیز دیده می‌شود. امضای آقای پوتین برای این پروتکل، به‌نوعی تاکیدی است بر همین موضوع که تعاملات ایران و روسیه که دو قطب اصلی این اتحادیه هستند، تاثیرگذار است.
ارتقای نقش ایران در تحولات منطقه‌ای
حکیم با اشاره به اینکه مزیت‌ها و تبعات اینگونه پروتکل‌ها فراتر از موضوعات اقتصادی است، افزود: وقتی این موارد را مطرح می‌کنیم فقط تبعاتش به موضوعات اقتصادی نیست، در عرصه‌های فراتر از تجاری و اقتصادی می‌توان دید افزایش تعاملات در ارتقای نقش ایران در موضوعات سیاسی، امنیتی و هم‌افزایی همکاری‌های درخصوص انرژی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
تقویت کشورهای عضو برای مقابله با تحریم‌ها
این کارشناس مسائل اوراسیا با بیان اینکه این اتفاق مهم اقتصادی، اثربخشی تحریم‌ها را کم‌رنگ‌تر می‌سازد، تاکید کرد: اینگونه پروتکل‌های منطقه‌ای، به‌دلیل هم‌افزایی که با پایه اقتصادی دارند می‌تواند در ابعاد دیگر نیز گسترش یابد؛ به‌عبارت‌دیگر به افزایش تعامل اعضا در دیگر موضوعات منجر می‌شود. وی با اشاره به اینکه قانون منطقه آزاد بین اتحادیه اوراسیا و ایران، باعث ارتقای نقش و جایگاه کشورهای عضو خواهد شد، گفت: غرب به‌دنبال سیاست‌های تحریم‌زا و انزوای ایران و روسیه در عرصه جهانی است و اینگونه پروتکل‌ها، راهکار مناسبی برای کم‌اثر ساختن تحریم‌های ظالمانه است.
می‌خواهیم و می‌توانیم
حکیم با اشاره به سفر پوتین به تهران که در روزهای آتی رخ می‌دهد، یادآور شد: این سفر برای طرف‌های مقابل ایران و کشورهای دیگر منطقه و جهان پیام‌های زیادی دارد. در دیدگاه کلان اگر بخواهیم به این سفر اشاره کنیم، این سفر و دیدار پوتین در تهران، پیام‌های مختلفی به غرب صادر می‌کند که درونمایه آن تقویت جبهه ضد هژمونی آمریکاست که نشان‌دهنده این است که کشورهای اوراسیا، در آینده می‌خواهیم و می‌توانیم تعاملات‌مان را در عرصه‌های مختلف گسترش بدهیم. همه این‌ها به این نیاز دارد که دولتمردان ما در این تعاملات براساس منافع کشورمان پای میز بنشینند و طرفین آن را ادامه دهند.
تقویت پول ملی و ثبات نرخ ارز
وی با اشاره به اینکه امضای پروتکل منطقه آزاد بین اتحادیه اوراسیا و ایران در بهای کاهش دلار هم تاثیرگذار است، اظهار داشت: نباید فراموش کرد که امضای اینگونه پروتکل‌های منطقه‌ای در تقویت پول ملی منجر می‌شود و می‌تواند حتی در بهای کاهش دلار تاثیر داشته باشد. تاثیر بلندمدت این پروتکل‌ها هم به تعاملات آتی ما و اتحادیه اوراسیا برمی‌گردد که به عضوگیری و بازیگری بیشتری نیاز دارد تا نقش‌آفرینی بیشتری را از همدیگر شاهد باشیم؛ البته مناسب است که روسیه هم به هم‌افزایی بیشتر در اینگونه توافقات نگاه دائمی داشته باشد.
