مکانیزم اجرا؛ حلقه مفقوده اسناد همکاری بلندمدت
از ابتدای استقرار دولت سیزدهم دو مورد از سفرهای خارجی رییس‌جمهور ایران به تاجیکستان برای شرکت در اجلاس شانگهای و دیگری به ترکمنستان برای شرکت در اجلاس اکو بوده است. همچنین تاکنون رؤسای جمهور ترکمنستان، قزاقستان و تاجیکستان به تهران سفر کرده‌اند. یکی از موارد اهمیت آسیای میانه که موجب توجه بیشتر دولت سیزدهم به آن شده، امکان همکاری‌های چندجانبه با توجه به ظرفیت سازمان همکاری شانگهای است. با توجه به تکمیل عضویت ایران در این سازمان، درصورتی‌که این همکاری‌ها بتواند به شکلی پایدار به نقش‌آفرینی مشترک در زنجیره تامین کالا و خدمات در منطقه بینجامد، دستاوردهای اقتصادی غیرقابل‌انکاری خواهد داشت. نقش‌آفرینی که علاوه‌بر روی کاغذ در روی زمین نیز باید شاهد آن باشیم.
در این راستا، ایران و قزاقستان روز گذشته در حضور آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی و قاسم ژومارت توکایف، رؤسای جمهور دو کشور، 9سند همکاری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، تکنولوژی‌های نوین، محیط‌زیست، ورزشی، انرژی، قضایی، آموزشی و تحقیقاتی و گردشگری و همچنین یک سند 20ساله همکاری بین دو کشور به امضا رساندند.
مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه نیز روز گذشته در همین زمینه با اشاره به اینکه سند همکاری همه‌جانبه 20ساله به‌زودی بین ایران و قزاقستان امضا می‌شود، گفت: یکی از استراتژی‌های رئیسی در دولت سیزدهم اجرای همکاری‌های همه‌جانبه با کشورها به‌ویژه با همسایگان بوده و این سیاست تا پایان سال با دیگر کشورهای همسایه هم اجرا می‌شود و به تعداد زیادی از این همکاری‌ها دست پیدا خواهیم کرد. ادامه این روند و سیاست همکاری در صورت عملیاتی شدن دستاوردهای قابل‌توجهی برای کشور دارد.
حریری: 15کشور همسایه و هند و چین، اولویت ایران هستند
در این زمینه با مجیدرضا حریری، رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین به گفت‌وگو نشستیم. وی در گفت‌وگو با «صبح‌نو» با اشاره به اسناد همکاری بلندمدت ایران با کشورهای دیگر گفت: نفس هیچ سند، قرارداد یا تفاهمنامه‌ای تا زمانی که به اجرا نرسد تنها با امضا کردن آن نمی‌توان گفت که زیان دارد یا سود.
وی ادامه داد: قطعا اتفاقاتی که در عرصه دیپلماسی اقتصادی ما درحال رخ دادن است و اسنادی برای بلندمدت با کشورهای مختلف تعریف می‌شود، فی‌النفسه چیز خوبی است؛ اینکه ما از روزمرگی فاصله بگیریم و برای روابط خود با کشورها برنامه‌های بلندمدت یا اهداف بلندمدت تعریف کنیم، نکته مثبتی است. رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تاکید کرد: این موضوع نسبت‌به دوران قبل از این سیاست که روابط ما با کشورها روابط عکس‌العملی و روزمره بود یا اینکه با کشوری رفاقت یا منازعه و اختلاف مقطعی داشتیم و درنتیجه مقطعی روابط خود را با آن کشور طراحی می‌کنیم، متفاوت است.
روابط بلندمدت در دنیا مرسوم است
حریری با بیان اینکه در دنیا مرسوم است که کشورها برای روابط بین خود اهداف بلندمدت تعریف کنند، افزود: این موضوع بسیار حائزاهمیت است و باید درمورد اسناد همکاری بلندمدت ایران اهداف را مشاهده کنیم تا بتوانیم نظر بدهیم. این اسناد باید منتشر شود. منتظریم تا ببینیم قرارداد است یا تفاهمنامه. اگر قرارداد است در چه حوزه‌هایی و بر سر چه مسائلی توافق شده است. در این صورت می‌توانیم راجع به بند بند آن به‌صورت موردی صحبت و اظهارنظر کنیم.
وی خاطرنشان کرد: مثلا در سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین مشخص شده است که در چه حوزه‌هایی امکان همکاری بیشتری با یکدیگر داریم و این‌ها تنها حوزه‌هاست و باید به قرارداد برسد. اگر به قرارداد رسید آن وقت می‌شود روی آن نظر داد و دید که آیا در آن برای کشور منفعتی وجود دارد یا خیر.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با تاکید بر اینکه مثلا ما به افغانستان بگوییم که در حوزه معدن می‌توانیم با یکدیگر همکاری کنیم چیز بدی نیست اما با قرارداد معدن متفاوت است، گفت: در این صورت می‌توان نقاط و جزئیات ریزتری از آن داشت و اظهارنظر کرد که این قرارداد از نظر فنی، حقوقی و مالی چه تبعاتی دارد و دستاوردها و محدودیت‌های آن چیست؟ اظهارنظرهای کلی و براساس شایعات کار کارشناسی نیست.
همسایگان و هند و چین، اولویت ایران هستند
وی با تاکید بر اینکه از آنجایی که این اسناد مابین ایران و روسیه، ونزوئلا و قزاقستان منتشر شده است و مفاد آن مشخص نیست نمی‌توان راجع‌به آن‌ها نظر داد، ادامه داد: البته خیلی خوب است که براساس ساختاری که برای دیپلماسی اقتصادی کشور تعریف کرده‌ایم، کشورهای همسایه در اولویت هستند. ۱۵کشور همسایه در اولویت همکاری با ایران قرار دارند که هند و چین نیز به این‌ها اضافه می‌شوند.
حریری ادامه داد: این ۱۵کشور به‌علاوه هند و چین اولویت همکاری ایران است و بیشتر حوزه اقتصادی مدنظر ایران است اما وقتی شما با یک کشور اسناد همکاری بلندمدت امضا می‌کنید تنها نمی‌تواند اقتصادی باشد و حوزه‌های دیگر مانند فرهنگی، نظامی، امنیتی، سیاسی و غیره را نیز شامل می‌شود. همه این‌ها ارتباط با متن آن سند دارد که ما بگوییم در چه حوزه‌ها و زمینه‌هایی با یکدیگر کارهای بلندمدت انجام دهیم. رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه در این صورت می‌توان پروژه‌های بلندمدت تعریف کرد و براساس آن پروژه‌ها قراردادهای معین بسته شود، گفت: اینکه ما با کشورها مثلا ونزوئلا که در آمریکای لاتین است و کشور مهمی است و تمایل به همکاری با ما دارد سند همکاری داشته باشیم قدم بلندی است و می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.
وی ادامه داد: قزاقستان نیز درست است که همسایه ما نیست، اما در حوزه آسیای میانه اشتراکاتی با یکدیگر داریم و در حوزه تامین و امنیت غذایی می‌توانیم تعاریف جدیدی را داشته باشیم. این‌ها فی‌النفسه مفید هستند.
مکانیزم اجرای اسناد بلندمدت مشخص شود
حریری تاکید کرد: اینکه این اسناد را به امضا برسانیم و در پی اجرای آن نباشیم، می‌شود یک چیز بی‌ارزش. اگر نقدی به آن وارد است این است که چرا مکانیزم اجرایی شدن آن مشخص نیست.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه در همکاری‌های ایران با کشورهای دیگر هر کشور یک ظرفیتی دارد که باید از آن بهره برد، گفت: مثلا همکاری با روسیه در زمینه اقتصادی با کشورهای دیگر متفاوت است. قزاقستان می‌تواند در امنیت غذایی کشور مطرح باشد و علاوه بر این اگر ما می‌خواهیم به شرق آسیا دسترسی داشته باشیم باید با آسیای میانه روابط خود را ترمیم کنیم و این بسیار خوب است که ما با ترکمنستان، قزاقستان و تاجیکستان در همین چند ماه اخیر در سطح رؤسای جمهور مراوده داشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه این آمدوشدها نشان می‌دهد که ما برای رسیدن از راه زمین یعنی ریل یا جاده به مناطق مثل چین یک طراحی در ذهن داریم، افزود: به‌طورمثال اگر خواستیم نفت‌وگاز خود را از طریق لوله به چین برسانیم این تعاملات فرصت است و با کشورهایی که بین ما و چین در این مسیر هستند باید روابط حسنه بلندمدت تعریف کنیم.
حریری ادامه داد: در حوزه آمریکای لاتین نیز که یکی از حوزه‌های استراتژیک است و ازآنجایی‌که ما در آمریکای شمالی حوزه نفوذ نداریم باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم. همکاری با ونزوئلا، کوبا، مکزیک، آرژانتین، برزیل و غیره می‌تواند هدفی باشد که ما در قاره آمریکا برای خود تعریف می‌کنیم اما مهم این است که ما سریع‌تر این اسناد بلندمدت را اجرایی کنیم و از این رفتار دیپلماتیک استفاده اقتصادی ببریم.
