بیم و امیدهای یک طرح اقتصادی
سیدابراهیم رئیسی، رییس‌جمهوری روز گذشته در جلسه‌ای که با حضور معاون‌اول رییس‌جمهور، رییس دفتر رییس‌جمهور، وزرای امور اقتصادی و دارایی، جهاد کشاورزی، راه‌وشهرسازی، صنعت، معدن و تجارت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و رؤسای بانک مرکزی و سازمان برنامه‌وبودجه برگزار شد، ضمن تاکید بر تامین مناسب کالاهای اساسی اظهار کرد: «نباید منابع کشور در سایر کشورها راکد بماند و باید با سرعت و مستمرا نسبت‌به ورود منابع به داخل کشور در قالب کالا یا امکانات موردنیاز اقدام شود.» در این جلسه همچنین گزارشی از آخرین وضعیت تأامین و ذخایر کالاهای اساسی ارائه شد. براساس این گزارش میزان ذخایر کالاهای اساسی کشور از وضعیت مطلوبی برخوردار است اما با توجه به شرایط جهانی تدابیر لازم برای ایجاد یک ظرفیت احتیاطی مطرح و جزئیات اجرای آن بررسی و تصویب شد.
در همین راستا، ترتیبات تسهیل و تسریع تامین کالاهای اساسی، استفاده از ظرفیت نهادها و بنیادها، تقویت ظرفیت‌های بخش خصوصی جهت تامین و توزیع کالاهای اساسی، افزایش زیرساخت‌های الکترونیکی و هوشمند درجهت توزیع بهتر کالاهای اساسی، تقویت بنادر و ظرفیت‌های ترانزیتی کشور، استفاده از ظرفیت همه انبارهای موجود در کشور به‌منظور افزایش ذخایر استراتژیک و احتیاطی و منابع مالی لازم برای تامین، ترانزیت و انبارداری و راهکارهای تامین آن مورد بررسی قرار گرفت. در این جلسه همچنین مقرر شد تا علاوه بر تخصیص حداکثر ظرفیت‌های راهداری ازسوی وزارت راه‌وشهرسازی به تامین و ترانزیت کالاهای اساسی، از تمامی ظرفیت‌ها برای تامین ذخایر احتیاطی کالاهای اساسی بهره گرفته شود. همچنین راهکارهای وزارت جهاد کشاورزی برای تسهیل و تسریع تامین کالاهای اساسی از محل واردات و خرید داخلی در 16بند مورد بررسی قرار گرفت. یک ماه از برنامه دولت در حذف ارز ترجیحی از تمام کالاهای اساسی، با هدف بازتوزیع مستقیم یارانه به مردم و جلوگیری از رانت و فساد در واردات می‌گذرد. دولت سیزدهم با هدف جلوگیری از مشکلات ارز ترجیحی نظیر توزیع رانت، بازصادرات، صادرات پنهان، ایجاد خلل در صادرات برخی صنایع و... آستین‌ها را برای حذف این نوع ارز بالا زد تا هم فضای اقتصادی کشور شفاف شود و هم با بازتوزیع مستقیم یارانه‌ها به مردم، درآمدها عادلانه شوند. دولت در اجرای طرح حذف ارز ترجیحی، البته از برخی چهارچوب‌های ازپیش‌تعیین‌شده مجلس(در بودجه 1401) چشم‌پوشی کرد و همین امر باعث شد تا به یکباره فشار معیشتی بالایی بر مردم به‌خصوص اقشار کم‌درآمد وارد شود. دولت بدون ایجاد زمینه‌های لازم برای ارائه کالابرگ، ارز ترجیحی را دفعتا از کالاهای اساسی برداشت و کشور را دچار پیامدهای تورمی کرد.
آماده نبودن زمینه‌های لازم برای ارائه کالابرگ، موجب شد تا دولت به‌طور موقت دست به توزیع یارانه نقدی بزند. باوجوداین، بسیاری از کارشناسان، شاخص‌های دهکبندی دولت را ناعادلانه می‌دانند و معتقدند که بنابر تصریح دولت، همه 9دهک باید از دریافت یارانه نقدی منتفع شوند و کسی محروم نماند. اجرای این طرح که با برخی گرانی‌ها توأم و همراه شد، طبیعی بود نتایج غیراقتصادی نیز به دنبال بیاورد. بر این اساس ،لازم است تدابیر لازم جهت کاهش و تعدیل بار سیاسی این طرح اندیشیده شود تا در یک فضای منطقی و به دور از حب و بغض‌های جناحی، همه ابعاد طرح به بوته نقد گذاشته شده و هدف اصلی طرح که اصلاحات نظام اقتصادی کشور است، به بهترین شکل عملیاتی شود. برای بررسی عملکرد یک‌ماهه دولت در حذف ارز ترجیحی، به سراغ حجت‌الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی، نایب‌رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه رفتیم. میرتاج‌الدینی بر این باور است که دولت در اجرایی ساختن حذف ارز ترجیحی شهامت به خرج داد. او درباره اینکه دولت علاوه‌بر حذف ارز ترجیحی، چه برنامه‌های دیگری برای اصلاحات اقتصادی دارد، تصریح داشت که تمرکز دولت در سال جاری فعلا روی بازتوزیع یارانه‌ها خواهد بود. در ادامه مشروح گفت‌وگوی «صبح‌نو» با این نماینده مجلس را از نظر خواهید گذراند.
دولت قبلی در اجرای حذف ارز ترجیحی تعلل کرد
سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی، نایب‌رییس کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو»، اظهار کرد: حذف ارز ترجیحی اقدامی لازم و ضروری بود که دولت، آن را با شجاعت و شهامت انجام داد. با اینکه مجلس حذف ارز ترجیحی را برای سال گذشته تصویب کرده بود اما دولت قبلی در اجرای آن مصوبه تعلل کرد. آقای رئیسی با اینکه در اولین سال ریاست‌جمهوری‌اش قرار دارد اما به کارهای بزرگ اقتصادی پرداخته است. وی با اشاره به لزوم حفظ قدرت خرید مردم همزمان با اجرای طرح حذف ارز ترجیحی، افزود: مجلس به دولت تاکید کرده بود که قدرت خرید مردم باید محفوظ بماند. یارانه‌ای که دولت به طبقات مختلف داد، با هدف حفظ قدرت خرید مردم بود.
دولت برای کنترل قیمت‌ها، باید نظارت میدانی را
افزایش دهد
میرتاج‌الدینی تصریح کرد: در قیمت کالاهایی که مشمول ارز ترجیحی بودند، تغییراتی به وجود آمد اما برخی کالاهای غیرمشمول ارز ترجیحی هم افزایش قیمت پیدا کردند که لازم است دولت به‌طور جدی ورود کند و هم با افزایش عرضه، قیمت کالاها را متعادل کند و هم کنترلش برای کاهش قیمت‌ها را افزایش دهد. این دو اقدام دولت، ازسوی مجلس در حال پیگیری است. نایب‌رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه گفت: البته عامل افزایش قیمت کالاهای مشمول ارز ترجیحی، صرفا برداشته شدن ارز ترجیحی نبوده است، بلکه سایر عوامل مثل افزایش حقوق‌ها، تغییر سال، نوسانات ارزی، شرایط جهانی و... در افزایش قیمت‌ها نقش داشته‌اند. برای همین دولت کار سختی دارد و با افزایش نظارت میدانی، باید قیمت کالاها را کنترل کند.
شاخص‌های توزیع یارانه باید اصلاح شوند
نایب‌رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه با اشاره به شاخص‌های دهکبندی برای دریافت یارانه تاکید کرد: دولت با توجه به شاخص‌هایی که داشت، تعدادی از مردم را برای دریافت یارانه حذف کرد. دولت، خودش اعلام کرده که به 9دهک یارانه می‌دهد. برای همین، دولت دارد افرادی را که ابتدا از دریافت یارانه حذف شده بودند یا اصلا ثبت‌نام نکرده بودند مجددا بررسی می‌کند تا به آن‌ها نیز یارانه تعلق بگیرد. ما معتقدیم که شاخص‌های توزیع یارانه معیشتی باید اصلاح شوند.
همه 9دهک باید مشمول دریافت یارانه شوند
میرتاج‌الدینی در پاسخ به این سوال که آیا شاخص‌های دهکبندی دولت اصلاح شده است یا خیر، اظهار کرد: هنوز اصلاح نشده است. تنها کاری که دولت انجام داد این بود که به حساب 5 یا 6میلیون نفری که از دریافت یارانه حذف شده بودند، یارانه واریز کرد. هنوز شاخص‌های دهکبندی دولت، بررسی دقیق نشده و مجلس پیگیر اصلاح کامل این شاخص‌هاست. اینکه دولت می‌گوید به 9دهک یارانه خواهد داد، واقعا باید همه این 9دهک شامل یارانه شوند. ما در مجلس معتقدیم که همه 9دهک، در شرایط فعلی مشمول دریافت یارانه نشده‌اند.
دولت در سال جاری، روی بازتوزیع یارانه‌ها تمرکز خواهد کرد
نایب‌رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه در پاسخ به این سوال که علاوه بر حذف ارز ترجیحی، دولت برای پیشبرد «اصلاحات اقتصادی» چه برنامه‌هایی در آینده پیش رو دارد، اظهار کرد: نام طرح دولت، بازتوزیع یارانه‌ها و اختصاص ارز ترجیحی حذف‌شده به‌طور مستقیم به خود مردم است. دولت در سال جاری فقط روی بازتوزیع یارانه‌ها تمرکز و تاکید خواهد کرد تا جلوی رانت و فساد گرفته شود. میرتاج‌الدینی درباره نتایج مثبت حاصل از حذف ارز ترجیحی، تاکید کرد: حذف ارز ترجیحی درمورد نان و گندم، حداقل تا 40درصد یعنی چیزی حدود سه‌میلیون تن گندم، باعث مدیریت و صرفه‌جویی خواهد شد. در سایر کالاهای مشمول ارز ترجیحی نیز چیزی نزدیک به 20میلیارد دلار، صرفه‌جویی خواهیم داشت.
نایب‌رییس کمیسیون برنامه‌وبودجه با اشاره به توزیع کالابرگ در آینده نزدیک نیز اظهار کرد: نان به‌صورت کارت خریداری خواهد شد. غیر از نان، کارت یارانه‌ای داده خواهد شد. کالابرگ به این معنی است که با مبلغی که به حساب افراد واریز می‌کنند، فقط می‌توانند کالاهای موجود در فروشگاه‌های واجد کارت‌خوان را خریداری کنند. اگر کنترل و محدودسازی به‌خوبی صورت گرفت، کالاها کدبندی شده و فقط همان کالاها امکان خرید خواهند داشت. میرتاج‌الدینی تصریح کرد: تا زمانی که زیرساخت‌های کالابرگ ازسوی دولت آماده نشود، به همین شکل فعلی، یارانه معیشتی پرداخت خواهد شد.
