کلاس‌های 40 نفری برای دانش‌آموزان
به گفته ناصر قفلی، رییس مجمع خیرین مدارس کشور؛ در 23سال عمر آغاز رسمی فعالیت جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور تاکنون 130هزار کلاس ازسوی خیرین یا با مشارکت دولت و خیرین ساخته شده که 30درصد تمام مدارس کشور را شامل می‌شود و در 6سال گذشته، سهم خیرین در ساخت مدارس به 50درصد هم رسیده است و تاکنون بیش از سه‌هزار میلیارد تومان آورده ازسوی خیرین تعهد و محقق شده است.
اما بااین‌حال وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرده که کمبود کلاس درس جدی است. «یوسف نوری»، در آیین افتتاح ۱۵۰مدرسه بنیاد برکت اعلام کرده که 20درصد مدارس فعلی فرسوده هستند. در برخی استان‌ها مثل سیستان‌وبلوچستان به‌دلیل مهاجرپذیری و مسائل فرهنگی، در افزایش زادوولد با رشد تعداد دانش‌آموزان مواجه هستند. تعداد دانش‌آموزان از ۱۲میلیون نفر به ۱۵.۵میلیون نفر رسیده، حتی اگر بخواهیم برای هر ۳۰نفر یک کلاس داشته باشیم، باز هم با کمبود مدارس مواجه هستیم.
نوری با قدردانی از بنیاد برکت، افزود: بنیاد برکت بین ۳۰ تا ۵۰درصد هزینه ساخت این ۱۵۰مدرسه را می‌دهد و مابقی ازسوی سازمان نوسازی مدارس تامین اعتبار شده است. درحال‌حاضر نیز هزار مدرسه کانکسی و خشتی و گلی داریم که بخشی از هزینه‌های تبدیل این مدارس تامین شده و متعهد به تامین مابقی هزینه‌ها هستیم.
چرا کمبود مدرسه داریم؟
بزرگ‌ترین مشکل ساخت مسکن، مکان‌یابی نامناسب و اتلاف منابع است. موضوعی که مهرالله رخشانی‌مهر، رییس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس نیز به آن اشاره می‌کند.
او می‌گوید: «طی سال‌های گذشته توجه خاصی به ساخت مدارس و بی‌توجهی به سایر عوامل موثر در انتخاب مکان مناسب برای ساخت فضای آموزشی جدید و همچنین نپرداختن به مساله تحولات جمعیتی، آمایش سرزمین و توسعه پایدار در ساخت و تجهیز مدارس، باعث بروز مشکلاتی ازجمله احداث مدارس در همجواری کاربری‌های ناسازگار و مناطق حادثه‌خیز، مهاجرت در بعضی مناطق و رویارویی با مدارس فاقد دانش‌آموز، بی‌توجهی به اقتضائات محیط‌های آموزشی، رعایت نکردن استاندارد سرانه زمین و فضا، ساخت‌وساز سلیقه‌ای فضاهای آموزشی براساس توصیه افراد غیرمطلع و همچنین اتلاف امکانات و منابع اندک موجود، شده است.»
او اضافه می‌کند: «این معضل به حدی رسیده که هم‌اکنون حدود 40درصد مدارس کشور، دانش‌آموزان کمتر از 50نفر را در خود جای داده‌اند. از طرف دیگر، اتخاذ رویه‌ها، مدل‌ها، شاخص‌ها و داده‌های مختلف در مکان‌یابی مدارس در مناطق مختلف، پراکنده بودن اطلاعات مکانی موردنیاز مکان‌یابی مدارس در سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف و نداشتن برنامه‌ریزی مکانی میان‌مدت و بلندمدت برای مناطق مختلف کشور در سطح استانی و ملی، پرداختن به مقوله مکان‌یابی فضاهای آموزشی را دوچندان کرده است.»
آن‌طور که رخشانی‌مهر می‌گوید، برای حل این معضل «بسته تحول مکان‌یابی مدارس» تهیه شده که قرار است فضاهای آموزشی بعد از آمایش سرزمین ساخته شوند. «براساس مطالعات انجام‌شده، انتظار داریم پس از استقرار این سامانه، شاهد چرخش‌های تحول‌آفرین از ساخت‌وسازهای سلیقه‌ای فضاهای آموزشی به ساخت‌وساز هدفمند که براساس تحولات جمعیتی و مطالعات آمایش سرزمینی صورت گرفته باشیم.
همچنین از ساخت‌وسازهای غیرضروری به ساماندهی و بهینه‌سازی وضع موجود، از ساخت مدارس کوچک به احداث فضاهای آموزشی متوسط و بزرگ، از اتلاف منابع در بعضی از مناطق به هزینه‌کرد بهینه در مناطق نیازمند، از بی‌توجهی به مخاطرات محیطی به افزایش ایمنی دانش‌آموزان، از برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت براساس تقاضای امروز به برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و بلندمدت براساس تقاضاهای آتی برسیم.»
اعتبار 1401 دولت برای ساخت مدرسه
مطابق بررسی‌ها، مجموع اعتبارات پیوست یک لایحه بودجه سال۱۴۰۱ سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به ۵۲۰۰میلیارد تومان افزایش یافته است و شاهد رشد ۱۷درصدی اعتبارات نسبت به سال ۱۴۰۰ هستیم.
در سال۱۴۰۰ رقم بودجه موردنظر ۲۳۵۰میلیارد تومان بود و در سال۱۴۰۱ نیز ردیف اعتبارات تکمیل فضاهای آموزشی نیمه‌تمام خیرین مدرسه‌ساز با افزایشی قابل‌قبول به دومیلیارد و ۸۰۰میلیون تومان رسیده است.
اثر کمبود مدرسه بر تحصیل دانش‌آموزان
اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که این کمبود چه تاثیری بر تحصیل دانش‌آموزان دارد، آن هم در شرایطی که به گفته روانشناسان، حتی نور و چیدمان یک کلاس هم بر آموزش تاثیرگذار است.
مهدیه سماواتی، معلم کلاس دوم ابتدایی منطقه7 تهران و کارشناس آموزشی در گفت‌وگو با «صبح‌نو» می‌گوید: درحال‌حاضر من 42دانش‌آموز دارم. مدرسه در ابتدا اعلام کرده بود که اگر تعداد دانش‌آموزان به 44نفر برسد آن وقت یک کلاس دیگر تشکیل خواهد شد اما به دلیل دونفر دانش‌آموز کمتر حالا بر سر یک کلاس این تعداد بالا دانش‌آموز می‌نشینند.
او ادامه می‌دهد: مدیریت این دانش‌آموزان بسیار سخت است. این سخت بودن فقط در سروصدا یا شیطنت نکردن بر سر کلاس نیست، بلکه هر دانش‌آموز ممکن است یک نوع ویژگی رفتاری و حتی ناهنجاری داشته باشد که نیاز است بر سرکلاس روش ویژه‌ای برای یادگیری او اعمال شود تا با مشکل به پایه بعد نرود.
سماواتی اضافه می‌کند: دو هفته گذشته یکی از دانش‌آموزان من از مدرسه فرار کرد؛ هرچند که در مدرسه باید قفل باشد و غیره اما بی‌پروا بودن یک دانش‌آموز کلاس دوم ابتدایی و بعد پشیمان نبودن او از این اقدام، یعنی باید درمان‌هایی روانی روی او انجام شود، به اضافه اینکه همین رفتار در تحصیل او هم اثر گذاشته است. هم‌کلاسی‌های خود را آزار می‌دهد و نمرات خوبی هم ندارد.
این معلم تاکید می‌کند: حالا به‌عنوان کسی که معلم 42دانش‌آموز است چقدر می‌تواند برای این دانش‌آموز زمان صرف کند؟ چند 10نفر دانش‌آموز دیگر هم هستند که علاوه بر مشکلات رفتاری، مشکلات تحصیلی هم ممکن است داشته باشند. اگر تعداد دانش‌آموزان کمتر بود می‌توانم اطمینان بدهم که هم از نظر تحصیلی و هم از نظر رفتاری دانش‌آموزان قوی‌تری در کشور داشتیم. به اضافه اینکه تعداد زیاد دانش‌آموزان در روند تعامل با والدین هم تاثیر دارد و به دلیل تعداد بالا، مدرسه نمی‌تواند مداوم با هم ارتباط بگیرد.
در برخی استان‌ها مثل سیستان‌وبلوچستان به دلیل مهاجرپذیری و مسائل فرهنگی، در افزایش زادوولد با رشد تعداد دانش‌آموزان مواجه هستند. تعداد دانش‌آموزان از ۱۲میلیون نفر به ۱۵.۵میلیون نفر رسیده، حتی اگر بخواهیم برای هر ۳۰نفر یک کلاس داشته باشیم، باز هم با کمبود مدارس مواجه هستیم
