توافق ایران و چین بر سر توسعه برگزاری رزمایشها
سردار سرلشکر پاسدار محمد باقری، رییس ستادکل نیروهای مسلح عصر روز چهارشنبه، در حاشیه دیدارش با وزیر دفاع جمهوری خلق چین در جمع خبرنگاران اظهار کرد: «روابط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در سالهای اخیر رو به توسعه بوده است و تاکنون رزمایشهایی را بهطور مشترک در دریای عمان برگزار کردهایم». وی افزود: «در دیدار امروز با وزیر محترم دفاع چین توافق شد تا در حوزه برگزاری رزمایشها، تبادل تجربیات، مباحث آموزشی و سایر زمینههای مشترک میان نیروهای مسلح دو کشور همکاریهای دوجانبه توسعه یابد تا بتوانیم امنیت بهتری را برای مناطق تحت حاکمیت هر دو کشور تامین کنیم».
امیر آشتیانی: حضور نظامی آمریکا، ویرانی در جهان ایجاد کرده است
امیر سرتیپ آشتیانی، وزیر دفاع کشورمان نیز در دیدار با همتای چینی خود، با اشاره به لزوم همگرایی کشورهای مخالف یکجانبهگرایی تصریح کرد: «در سایه تعامل و همکاری میان کشورهای مستقلی که مخالف روند یکجانبهگرایی در جهان هستند، میتوان با چالشها و تهدیدات مشترک امنیتی مقابله کرد». امیر آشتیانی همچنین با اشاره به نقش آمریکا در بیثباتسازی منطقهای تصریح کرد: «تجربه تاریخی ثابت کرده است در هر منطقه از جهان که آمریکا حضور نظامی داشته است نه تنها باعث ثبات و امنیت نشده بلکه موجی از ناامنی، بیثباتی، اختلافات، بدبینی، جنگ و ویرانی و آوارگی در جهان را ایجاد کرده است». در همین دیدار مقام نظامی چینی، ریشه بسیاری از جنگها و ناامنیهای جهان را ناشی از اقدامات سلطهجویانه و یکجانبهگرایانه آمریکا دانست و تاکید کرد: «همکاری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و چین نقش بسزایی در خنثیسازی این اقدامات و مبارزه با تروریسم خواهد داشت». ارتشبد ویفنگهه همچنین، حضور خود و مقامات نظامی چین در ایران را نشاندهنده اهمیت راهبردی و ریشهدار بودن روابط دو کشور برشمرد.
رئیسی: روابط راهبردی با چین را براساس اعتماد سیاسی متقابل دنبال میکنیم
دیدار بعدی مقام چینی با سیدابراهیم رئیسی، رییسجمهوری کشورمان بود. رئیسی در این دیدار با بیان اینکه تحولات منطقهای و جهانی، ارزش همکاریهای راهبردی ایران و چین را بیش از گذشته نشان میدهد، تاکید کرد: «یکجانبهگرایی و سلطهطلبی با هدف کنترل کشورها و ممانعت از رشد اقتصادی پایدار جهان شکل میگیرد و مقابله با یکجانبهگرایی و ایجاد ثبات و نظم صرفا از طریق همکاری قدرتهای مستقل و هماندیش میسر است». رییسجمهوری با بیان اینکه زمینههای مناسبی برای سرمایهگذاریهای بزرگ در ایران وجود دارد، افزود: «ظرفیتهای بینظیر ایران در حوزه حملونقل بینمنطقهای، ظرفیتهای ایران در امنیت انواع انرژی و همچنین همکاریهای زیرساختی منطقهای، بسترهای جدی برای همکاری و سرمایهگذاری هستند». رییسجمهوری کشورمان افزود: «این روابط راهبردی را فارغ از تحولات بینالمللی و بر اساس اعتماد سیاسی متقابل دنبال میکنیم و اجرای موفق برنامه همکاریهای جامع 25ساله در این راستا اولویت دارد». در این دیدار همچنین مقام نظامی چینی با ابلاغ سلامهای گرم رییسجمهور کشورش برای رئیسی، تصریح کرد: «تقویت روابط بین ایران و چین همواره و بخصوص در شرایط بحرانی و ناآرام کنونی جهان برای منطقه و جهان امنیتآفرین است. ایران و چین میتوانند در همه مسائل جهانی با یکدیگر همکاری داشته و به توسعه صلح و آرامش در جهان کمک کنند».
پایهگذاری مناسبات جدید در بخش دفاعی
روابط نظامی چین و جمهوری اسلامی ایران راهبردیترین بخش از روابط دو کشور است که همواره حساسیت، نگرانی و واکنش آمریکا را به دنبال داشته است. چین در روابط نظامی با ایران از جایگاه ویژهای برخوردار است. همکاریهای نظامی این کشور با ایران از زمان جنگ عراق علیه ایران آغاز شد؛ یعنی زمانی که تهران بهدلیل تحریمهای آمریکا و عدم تمایل شوروی به فروش تسلیحات، بهشدت بهدنبال بازار تسلیحاتی مستقل از دو ابرقدرت زمان بود تا نیازمندیهای تکنولوژیک و تسلیحات متعارف پیشرفته خود را برطرف سازد. در بررسی ابعاد سفر وزیر دفاع چین به ایران نیز بیش از هر چیز توجه به اهدافی که دو کشور در توسعه همکاریهای نظامی و دفاعی دنبال میکنند، قابلتوجه به نظر میرسد. ایران و چین بهعنوان دو قدرت منطقهای، دارای ظرفیتهای دفاعی بومی قابلتوجهی هستند که همافزایی در توسعه این توانایی میتواند مولفهای مهم در مسیر پیگیری اهداف دفاعی دو کشور باشد. به بیان دیگر، با توجه به سوابق همکاریهای دفاعی و تسلیحاتی و تمایل دو کشور به احیای روند گذشته، پایهگذاری مناسبات جدید در این بخش یکی از اولویتهای مهم بخش دفاعی محسوب میشود. از سوی دیگر، مجموعه تحولات پس از اخراج آمریکا از منطقه (ازجمله خروج از افغانستان) مبین این واقعیت است که واشنگتن با مشارکت لندن بهدنبال پایهگذاری مناسبات نظامی جدید در منطقه با هدف مهار کشورهای مستقل و ارائه نقش جدید به رژیمصهیونیستی برای اجرای ماموریتهای نیابتی است. بر همین اساس وحدت کشورهای مخالف یکجانبهگرایی آمریکا و نظم جهانی موجود، میتواند موجب شکست پروژههای آمریکا و متحدان آن شود و راه را برای نظم و مناسبات جدید هموار کند.
تلاش برای بقا، خارج از نظم مسلط جهانی
شرایط امروز نظام بینالملل به گونهای است که توسعه و بقای کشورهای واقع در هر منطقه به میزان همکاری، مشارکت و همگرایی آنها بستگی دارد. از سوی دیگر، گستره و عمق همکاریها نیز با ویژگیهای جغرافیایی، ظرفیتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورها ارتباط مستقیم دارد. مناسبات دوجانبه دو کشور ایران و چین از قاعده مذکور مستثنا نیست. این دو کشور از گذشتههای دور تا امروز، فرازونشیبهای بسیاری را در روابط فیمابین پشت سر گذاشتهاند و امروزه در بسیاری از حوزههای سیاسی، اقتصادی و برخی مسائل مهم منطقهای و بینالمللی دارای دیدگاههای مشترک و همسو هستند و از این منظر، میتوانند برای حیات و بقای خود خارج از نظم مسلط جهانی، به کنشگری مستقل دست بزنند.
همکاریهای دو کشور ایران و چین از این منظر که هر دو با درجاتی مخالف نظم موجود جهانی هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است. اگرچه پس از وقوع انقلاب اسلامی، اعتراض ایران به نظم موجود شدیدتر بوده و حالت تقابلی داشته، لیکن چینیها نیز نگرانیهای جدی از برخی وجوه این نظم ازجمله «هژمونیطلبی آمریکا» و «نقض چندقطبیگرایی و چندجانبهگرایی»، دارند. از این رو، چینیها همیشه خواستار توسعه روابط خود با ایران و استفاده از آن بهعنوان ابزار چانهزنی در مقابل غرب و آمریکا هستند.
القای نظامی بودن صرف سفر وزیر دفاع چین به ایران
هرچند غربگرایی افراطی دولتهای پیشین موجب شد تا ایران بعد از خروج آمریکا از برجام و آغاز سیاست «فشار حداکثری» ازسوی ترامپ، برای بازگشت به سیاست شرقگرایی و ترمیم روابطش با چین قدری به دردسر بیفتد لیکن روابط ایران و چین به حدی راهبردی است که تسلط نگاه غربگرایانه در دولتهای یازدهم و دوازدهم نیز نتوانست به آن آسیب جدی و بلندمدت، وارد کند. بااینحال، آغاز دور جدید روابط جدی تهران و پکن (که از اسفند 1397 و همزمان با سفر رییس وقت مجلس به چین بود) درنهایت به تدوین و امضای سند همکاریهای 25ساله منجر شد که علاوه بر ابعاد نظامی، همکاریهای مشترک در زمینههای اقتصادی، تجاری، علمی، گردشگری و... را نیز دربرمیگرفت. از جمله مواردی که روابط تهران و پکن را عمق میبخشد، برخلاف تصور عمومی نه موضوعات نظامی، بلکه نیازمندیهای دوجانبه اقتصادی است. تا پیش از رفع تحریمها، روابط چین با ایران تحتتاثیر کاهش روابط با غرب و مختص حوزه انرژی بود؛ به گونهای که چین بیش از نیمی از نفت ایران را خریداری میکرد و اولین مصرفکننده نفت صادراتی ایران بود. با لغو تحریمهای بینالمللی و با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد دو کشور، مساله امنیت انرژی برای چین، نیاز ایران به جذب سرمایههای خارجی و همچنین بازگشت نفت ایران به بازار انرژی، همکاریهای اقتصادی تهران و پکن در دوره پساتحریم بازنگری و گسترش یافت. با وجود گستردگی روابط ایران و چین که دامنهای ورای موضوعات نظامی و امنیتی دارد، رسانههای فارسیزبان اپوزیسیون طی روزهای اخیر تعمدا کوشیدند صرفا «وجه نظامی» سفر اخیر مقام چینی به کشورمان را پررنگ جلوه بدهند. رسانههای ضدانقلاب با ترفند القای این گزاره غلط که نقشهراه همکاریهای راهبردی 25ساله تهران و پکن تماما ماهیتی نظامی دارد، مثل همیشه سعی در مخدوش ساختن روابط ایران و چین کردند.