با خرمشهر آغاز و به قدس می‌رسیم
در این شماره از قرار هفتگی «صبح‌نو» با فرهنگ مقاومت که با سالروز آغاز عملیات بیت‌المقدس مصادف
شده است، با ما همراه باشید.
گذر از خطی که به معجزه شباهت داشت
بیش از 20ماه از آغاز جنگ تحمیلی علیه جمهوری اسلامی ایران می‌گذشت و شهر خرمشهر همچنان در چنگ ارتش عراق قرار داشت. عملیات فتح‌المبین در منطقه غرب دزفول و شوش تازه به پایان رسیده و نتایج شگفت‌انگیز آن روح تازه‌ای به جان رزمندگان دمیده بود.
عملیات، ۳۰دقیقه بامداد روز ۱۰اردیبهشت۱۳۶۱ با قرائت رمز عملیات بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله القاصم الجبارین، یا علی ابن ابی‌طالب ازسوی فرماندهی آغاز شد. این حمله سراسری به‌منظور آزادسازی خرمشهر و مناطق شمال آن و عقب راندن دشمن تا مرز بین‌المللی صورت گرفت و این درحالی بود که دشمن در غرب رودخانه کارون که در خرمشهر جاری است، استحکامات و موانع احداث و ۳۶هزار نفر از نیروهای خود را در خطوط پدافندی پیچیده‌ای متمرکز و مستقر کرده بود که گذر از چنین خطی به یک معجزه شباهت داشت.
این عملیات هم مانند فتح‌المبین، حاصل همکاری مشترک ارتش به فرماندهی شهید «علی صیادشیرازی» و سپاه به فرماندهی «محسن رضایی» بود و شهید «حسین خرازی» از تیپ ۱۴امام‌حسین(ع)، «احمد متوسلیان» از تیپ۲۷ محمدرسول‌الله، شهید «حسن باقری» از قرارگاه نصر و شهید سردار «قاسم سلیمانی» از تیپ ۴۱ثارالله، از مهم‌ترین فرماندهان عملیات بیت‌المقدس بودند.
فرماندهی عملیات با قرارگاه کربلا بود و قرارگاه‌های قدس از شمال (با عبور از رودخانه کرخه) و نصر از جنوب قرارگاه نصر (با عبور از کارون و پیشروی به‌سمت خرمشهر)، فتح از شرق کارون (با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به‌سمت جاده اهواز - خرمشهر)، در عملیات بیت‌المقدس حاضر بودند.
اجرای عملیات در 4مرحله
مرحله اول؛ در محور قرارگاه قدس (شمال کرخه کور) به‌دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و وجود استحکامات متعدد، پیشروی نیروها به‌سختی امکان‌پذیر بود اما تعداد کمی از یگان‌ها توانستند از مواضع عراقی عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه کرخه کور را به‌عنوان سرپل تصرف کنند. عدم پوشش جناحین این یگان‌ها باعث شده بود که فشار شدید نیروهای عراقی بر آن‌ها وارد شود. در محور قرارگاه فتح، یگان‌های خودی ضمن عبور از رودخانه بهسرعت خود را به جاده اهواز - خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقالات و تحرکات عراق در جاده مذکور پرداختند. در محور قرارگاه نصر، به‌دلیل تاخیر در حرکت و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز - خرمشهر و همچنین تمرکز نیروهای عراقی در شمال خرمشهر، نیروهای این قرارگاه نتوانستند به اهداف موردنظر دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق کنند. الحاق کامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و همچنین تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در دستورکار عملیات شب دوم قرار گرفت که با انجام آن تا حدودی اهداف موردنظر محقق شد، لیکن برخی رخنه‌ها همچنان باقی بود تا اینکه سرانجام پس از پنج روز، جاده اهواز - خرمشهر از کیلومتر۶۸ تا کیلومتر۱۰۳ تثبیت و کلیه رخنه‌ها ترمیم شد.
مرحله دوم؛ در این مرحله آزادسازی خرمشهر از دستورکار عملیات خارج و تصمیم گرفته شد که قرارگاه‌های فتح و نصر از جاده اهواز - خرمشهر به‌سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه قدس نیز ماموریت یافت تا به‌صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام کند و سپس آن را گسترش دهد. عملیات در این مرحله در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶/۲/۱۳۶۱ آغاز شد. نیروهای قرارگاه فتح در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند. یگان‌های قرارگاه نصر نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای عراق، به مرز رسیده و با قرارگاه فتح الحاق کردند. عراق با مشاهده جهت پیشروی نیروهای ایران به طرف مرز، لشکرهای ۵ و ۶ خود را به عقب کشاند. به نظر می‌رسید این عقب‌نشینی با دو هدف انجام شده باشد: یکی جلوگیری از محاصره و انهدام این لشکرها، و دیگری تقویت هرچه بیشتر خطوط پدافندی بصره و خرمشهر. در پی این عقب‌نشینی که از ساعات اولیه روز ۱۸/۲/۱۳۶۱ آغاز شده بود، نیروهای قرارگاه قدس ضمن تعقیب نیروهای عراق، تعدادی از آن‌ها را که از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآوردند و در نتیجه جاده اهواز - خرمشهر (تا انتهای جنوب منطقه‌ای که ازسوی قرارگاه نصر به‌عنوان سرپل تصرف شده بود) و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.
مرحله سوم؛ در این مرحله، قرارگاه نصر ماموریت یافت تا حرکت خود را به‌سمت خرمشهر آغاز کند. در آخرین ساعات روز ۱۹/۲/۱۳۶۱ عملیات خود را آغاز کردند اما به دلیل هوشیاری دشمن و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی اش، نیروهای خودی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند. تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید. به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگان‌ها داده شود.
مرحله چهارم؛ عملیات از ۱ تا ۴خرداد۱۳۶۱ سرانجام در ساعت۲۲:۳۰ در ۱خرداد ۱۳۶۱ تلاش برای آزادی سازی خرمشهر با رمز «بسم الله القاصم الجبارین یا محمد بن عبدالله» آغاز شد در برابر تک سریع و غافلگیرانه، نیروهای عراقی دچار وحشت و سرگردانی شدید شدند و نتوانستند واکنش مهمی از خود نشان دهند و ارتباط یگان‌های دشمن با یکدیگر قطع شد. فرار افسران و درجه داران و سربازان عراقی از منطقه خرمشهر گویای ازهم‌پاشیدگی سازمان یگان‌های دشمن بود.
در روز ۲خرداد نتیجه پیکار بسیار درخشان بود و قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود، رسید. تعداد اسرای عراقی در این روز از ۲۸۳۰نفر تجاوز کرد و یگان‌هایی از دشمن که در منطقه بین نهر عرایض و شلمچه مستقر بودند، به میزان زیاد منهدم شدند.
با وجود حضور گسترده هواپیماهای عراقی در آسمان منطقه، نیروی هوایی ارتش در پشتیبانی از یگان‌های رزمنده، در صحنه عملیات بیت‌المقدس حضوری موفق داشت و با بمباران پل شناور عراقی‌ها بر روی اروندرود و مناطق تجمع آنان در آن‌سوی رودخانه، نقش ارزنده‌ای در آزادسازی خرمشهر ایفا کردند.
در اواخر روز دوم خرداد، قرارگاه کربلا پس از بررسی آخرین وضعیت، تصمیم گرفت تا نیروها با ورود به شهر، آن را از نیروهای عراقی پاک گردانند؛ و در سه بامداد روز سوم خرداد واحدهایی از رزمندگان ایران به آن سوی رودخانه وارد شدند.
از طرف دیگر، جمعی از نیروهای عراقی با استفاده از تاریکی شب و قایق اقدام به فرار کردند که تعدادی از این قایق‌ها توسط تکاوران نیروی دریایی هدف قرار گرفت و سرنشینان آن‌ها غرق شدند. نیروهای عراقی از ساعت سه و 50دقیقه بامداد تا نیم بعدازظهر روز سوم خرداد از سمت شلمچه سه‌بار اقدام به پاتک کردند و تلاش کردند تا از طریق جاده شلمچه - خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بشکنند اما هر بار با پایداری و مقاومت رزمندگان ایرانی مواجه شدند و با دادن خساراتی عقب‌نشینی کردند. در ساعت ۱۱صبح روز سوم خرداد درحالی‌که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم بهسرعت در هم شکسته شد.
بعثی‌های دست‌ازپادرازتر شده
در ساعت۱۲ قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای بعثی که ۲۴ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه‌گروه به اسارت درآمدند. با اهتزاز پرچم جمهوری اسلامی بر گنبد مسجد جامع، در ظهر روز سوم خردادماه، خرمشهر این پاره خاک وطن آزاد شد. در این عملیات ۱۶هزار نفر از نیروهای رژیم بعث کشته شدند، ۱۹هزار عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند، ۱۳۳۰دستگاه نفربر، ۵۳۰قبضه توپخانه، ۱۴۳۵دستگاه تانک هم یا در اختیار رزمندگان ایران قرار گرفت یا منهدم شد. آزادسازی خرمشهر و هویزه، پادگان حمید، جاده استراتژیک اهواز-خرمشهر-رودکرخه، جاده سوسنگرد-هویزه، پاسگاه‌های مرزی، خروج بخش‌هایی از جبهه جنوب از تیررس آتشباران عراقی‌ها و در نهایت نابودی ادوات و سلاح‌های نیروهای رژیم بعث، از مهم‌ترین دستاوردهای عملیات مهم بیت‌المقدس بود و درنهایت پنج‌هزار و ۳۸کیلومتر از خاک پاک ایران آزاد شد.
در روز ۲خرداد نتیجه پیکار بسیار درخشان بود و قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود، رسید. تعداد اسرای عراقی در این روز از ۲۸۳۰نفر تجاوز کرد
