«فرمانده»ها ماندگار می‌شوند
مدتی است که فیلم سینمایی «منصور» با تصویر بخشی از زندگی شهید منصور ستاری روی پرده‌ها رفته و توانسته با استقبال نسبی مخاطبان همراه شود.
از طرفی در این روزها به ایام شهادت سردار حاج‌قاسم سلیمانی نزدیک می‌شویم. حاج‌قاسم بی‌شک از آن دسته قهرمانان ایران است که به معنی واقعی کلمه «ملی» است. چون نه در حصار جناح‌های سیاسی بود و نه اهل ریا. حالا و به مناسبت اکران فیلم‌سینمایی «منصور» ساخته سیاوش سرمدی، با پویان عسگری از منتقدان سینمای ایران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
کمی درباره فیلم منصور بگویید. فیلم را چطور دیدید؟
من نسخه جشنواره را دیدم و نمی‌دانم فیلم در اکران عمومی چقدر تغییر کرده است.
گویا سکانس مربوط به آقای هاشمی حذف شده است!
معنی این کار این است که کسانی‌که دستور به حذف این پلان داده، فیلم را درست ندیده‌اند. «منصور» یک فیلم ملی است و شرایطی را نشان می‌دهد که وقتی همه دنبال منافع حزب، جناح و دستگاه هستند، شهید ستاری کسی است که از این موضوع عبور کرده است.
در فیلم صحنه‌ای وجود دارد که در آن زن روستایی می‌خواهد شهید ستاری را کتک بزند. این صحنه خودش نکته مثبتی در راستای نشان دادن این رویکرد است! موافق‌اید؟
دقیقا. یا جایی دیگر در فیلم، شهید ستاری با سرهنگ تندی می‌کند که چرا غذای او با دیگر سربازها فرق دارد. هنوز چهره آن سرباز که زمانی که می‌گفت ما این غذاها را می‌خوریم در خاطرم مانده است. رویکرد شهید ستاری در زندگی شبیه به رویکرد شهیدسلیمانی است؛ زیرا هر دو فرمانده بودند.
فیلم نشان می‌دهد کسانی هستند که از این حصارهای جناحی گذر کردند و نگاهی ملی داشتند. همین مسائل باعث می‌شود که این آدم‌ها ماندگار شوند. به لحاظ سینمایی نیز فیلم بسیار قوی عمل کرده است. در ایران فیلم‌هایی که به شخصیت‌ها بپردازند سابقه زیادی ندارند. با توجه به این موضوع از سیاوش سرمدی به‌عنوان یک فیلم اولی انتظار نمی‌رفت که فیلمی قابل‌اعتنا بسازد. این‌طور نیست؟
بله. فیلم بسیار خوب ساخته شده است. آقای سرمدی مستندساز است. من فیلم «سوریه: پرونده یک بحران» را از او دیده‌ام و به نظرم بهترین مستندی است که درمورد سوریه ساخته شده است. در این مستند تا جایی که امکان دارد سعی شده‌است همه حقایق بیان شود. به نظرم فیلم «منصور» به‌عنوان اولین فیلم سیاوش سرمدی بهتر از فیلم «ایستاده در غبار»، اولین فیلم محمدحسین مهدویان است.
وجه مستند در «ایستاده در غبار» بسیار پررنگ است! درست است؟
همین‌طور است. اسلوموشن‌هایی که در کار استفاده شده نیز از آن بیرون می‌زند. رویکرد سرمدی این است که درامی کمرنگ را در کارش به کار گرفته و بیشتر سعی می‌کند رویکردش مستند و مدل زندگی خانواده ستاری باشد. در این فیلم سکانسی از شهید ستاری با همسرش را نشان می‌دهد که به نظرم بسیار جالب است.
او در بیرون از منزل یک فرمانده است و به بقیه دستور می‌دهد اما در خانه کسی است که از همسرش حرف‌شنوی دارد.
در مقایسه بین «ایستاده در غبار» و «منصور» باید گفت آن چیزی که کار ساختن فیلم «منصور» را سخت‌تر می‌کرد این است که فیلمساز داستان کسی را روایت می‌کند که در دل جنگ نیست و به‌طور طبیعی بخشی از مولفه‌های جذابیت را ندارد. او دنبال کارهای صنعتی، تامین سلاح و ... است و این موضوع شاید برای بسیاری از مردم جذاب نباشد اما در فیلم خوش نشسته است. این‌طور نیست؟
کاملا همین‌طور است. به لحاظ تکنیکی و فنی ممکن است این فیلم برای صنعتی مانند نیروی هوایی جذاب باشد ولی همان‌طور که گفتید این شکلی نیست. به نظرم فیلم بسیار معقول و درست است اما با بدشانسی در شرایطی ساخته شد که نشد این نگاه ملی برایش اتفاق بیفتد. شاید به‌خاطر اینکه سازمان سینمایی اوج پشت آن قرار داشت این اتفاق نیفتاد.
و همین باعث می‌شود که عده‌ای ضد آن گارد بگیرند؟
بله، متاسفانه. سال گذشته سازمان اوج دو فیلم در جشنواره داشت. یکی از آن‌ها، «مصلحت»، بسیار مورد لطف داوران قرار گرفت که به نظرم فیلم توهین‌آمیزی بود. دیگری «منصور» فیلمی جالب و ملی بود. من از فیلم مصلحت خوشم نیامد، به این خاطر که در ظاهر خیلی تند و انتقادی عمل می‌کرد اما در باطن این‌طور نبود. نمی‌شود که کفه ترازو به نفع دیگری سنگینی کند. ما در شرایطی هستیم که بیشتر از هر چیز به این نیاز داریم که شکاف بین ملت و دولت پر شود. هر کسی حرفی غیرازاین می‌زند در حال افسانه‌پردازی است و راجع به خیال خودش صحبت می‌کند.
به نظر شما فیلم منصور می‌تواند قدمی در مسیر ساخت فیلم‌هایی در مورد بزرگان کشور باشد، کسانی مانند فرماندهان نظامی یا چهره‌های شناخته‌شده حوزه‌های علمی؟
قطعا و امیدوارم این اتفاق بیفتد، نه‌تنها درباره شخصیت‌های مهم که حتی درباره رخدادهای مهم. ما روزی مهم و تاریخی داریم که روز خاکسپاری امام‌خمینی(ره) است. لحظه شروع یعنی زمانی که مقامات این تصمیم را گرفتند که امام را در بهشت‌زهرا(س) به خاک بسپارند خود می‌تواند شروع یک فیلم باشد. این تصمیم با همه مشکلات و موانع گرفته و با ورود گسترده مردم روبه‌رو شد.
اینکه از بسیاری جاها تا بهشت‌زهرا (س) پیاده می‌آیند!
دقیقا و همه این‌ها یک قصه است. لحظه شروع فیلم می‌تواند جایی باشد که بعد از جلسه خبرگان قانون اساسی، مقامات این ماموریت را داشتند که امام را به خاک بسپارند. نکته این است که این یک فیلم سینمایی است که هم رهبری در آن حضور دارند، هم مرحوم هاشمی‌رفسنجانی و هم بسیاری از شخصیت‌های مهم سیاسی کشور. موقعیت‌ها و رخدادها نیز همه برای یک فیلم سینمایی آماده است. این صحبتی است که مقام‌معظم رهبری نیز خود به آن اشاره کردند. ایشان گفتند که مساله فعلی ما جنگ روایت‌هاست. ما روایت‌های کم و اندکی داریم. در خارج از کشور سریالی می‌سازند به اسم «تهران» ...
و این سریال ضعیف جوایز زیادی هم می‌گیرد. نه؟
آن‌ها امکانات را در اختیار فیلمسازان می‌گذارند تا فیلم‌هایی با سوژه‌هایی که مدنظر آن‌هاست تولید و پخش کنند.
اخیرا هم اعلام شده که HBO می‌خواهد سریال ترور شهید عماد مغنیه را پخش کند!
و معلوم است که چه روایتی خواهد داشت؛ یک روایت ترسناک و کج و معوج.
که قطعا در توجیه ترور خواهد بود! بله؟
درست است و این روایت نادرست را به خورد ملت می‌دهند. همه می‌دانیم که در اواخر سال 2007 یا 2008 حزب‌الله قهرمان جهان عرب بود. دیگر تنها بحث جمهوری اسلامی مطرح نبود. سال98 هم قرار بود فیلمی ساخته شود درمورد سفارت آمریکا به تهیه‌کنندگی سیدمحمود رضوی که این اتفاق نیفتاد. سخنان رهبری درمورد جنگ روایت‌ها نیز درباره مساله سفارت آمریکا بود.
فیلم‌های خوبی دراین‌باره ساخته نشده است، مثلا سریال «خط‌مقدم» یا سریال آقای شمقدری این‌قدر ضعیف بود که اصلا به حساب آورده نشد!
همین‌طور است. وقتی شما موضوعی را انتخاب می‌کنید و با یک پرداخت ضعیف سراغش می‌روید حکایت همان دوست نادان و دشمن دانا می‌شود. باید مسوولیت این کار به کسانی سپرده شود که بنا به تخصص‌شان، خودبه‌خود تعهد کار برای‌شان وجود داشته باشد و بتوانند کار مناسبی بسازند.
درحال‌حاضر نیز قرار است حوادث هفت‌تیر را در فیلمی به نام ضد بسازند و امیدوارم که موفق شوند شخصیت درستی از شهید بهشتی ارائه دهند!
درباره حاج‌قاسم نیز گویا قرار است سریالی ساخته شود.
این صحبت مربوط به سال گذشته بود و کنسل شد. امیدوارم فعلا چنین اجازه‌ای داده نشود که درباره مکتب حاج‌قاسم فیلم بسازند؛ زیرا هنوز این آمادگی وجود ندارد. موافق‌اید؟
چنین فیلمی را باید ابراهیم حاتمی‌کیا بسازد، آن هم نه درباره زندگینامه حاج‌قاسم که تنها برش و مقطعی از زندگی او!
مانند کاری که او درباره شهید چمران انجام داد؟
بله، به همین شکل.
جشنواره پیش‌رو را چطور می‌بینید و چه تحلیلی از آن دارید؟
برگزاری یک جشنواره خوب نیازمند بسیاری فاکتورهاست. چند روز پیش وزیر بهداشت درباره ویروس امیکرون و تاثیرش در سه، چهار هفته آینده صحبت کرد و اینکه باید واکسن دوز سوم در این مدت زده شود تا ایمنی و مصونیت ایجاد شود و اتفاق بدی نیفتد. این خود یک متغیر است که می‌تواند حضور در جشنواره را تحت‌تاثیر قرار دهد. نکته دیگر وقایعی است که یکی، دو سال اخیر رخ داده و فاصله این وقایع با جشنواره فجر نیز در این حضور تاثیر می‌گذارد. به نظر من، جشنواره امسال بسیار مهم است؛ زیرا اولین جشنواره‌ای است که در دولت جدید برگزار می‌شود. دولت جدید هم می‌خواهد جشنواره را باشکوه برگزار کند تا هم اعتمادی دوطرفه بین او و اهالی سینما شکل گیرد و هم شکوه و جایگاه دولت و جشنواره حفظ شود.
سال گذشته به‌دلیل کرونا آثار قوی‌ای در جشنواره شرکت نکرده بودند. امسال فضا بازتر است و احتمالا آثار نیز مهم‌تر خواهند بود! این‌طور نیست؟
دقیقا. نباید فراموش کرد که به‌لحاظ عددی نیز این دوره، چهلمین دوره جشنواره است و دوره مهمی محسوب می‌شود. حتما در این شرایط مانند دیگر مسائلی که پیرامون سیستم و نظام وجود دارد، برگزاری یک جشنواره باشکوه حائزاهمیت است. این چیزی است که باید اتفاق بیفتد و غیرازآن معنی ندارد. من پیش‌بینی می‌کنم امسال برخلاف سختی‌هایی که در دوره دولت آقای روحانی در زمینه ممیزی‌ها وجود داشت، اتفاقات خوبی بیفتد و برخورد دولت جدید با این مسائل راحت‌تر باشد. دلیل این حرف این است که در این دوره به‌خاطر اینکه دولت یکدست شده است می‌توان انتظار داشت تصمیمات نهایی در جشنواره گرفته شود و نیازی نباشد که در زمان
«منصور» یک فیلم ملی است و شرایطی را نشان می‌دهد که وقتی همه دنبال منافع حزب، جناح و دستگاه هستند، شهید ستاری کسی است که از این موضوع عبور کرده است
