حمله کاج‌ها به جنگل‌های هیرکانی

فائزه مومنی / کاج تقریبا در تمامی نقاط ایران کاشته می‌شود؛ این گیاه بومی ایران نیست اما متاسفانه از اجزای اصلی پروژه‌های مختلف و جنگل‌کاری‌ها محسوب می‌شود؛ این در حالی است که در دو دهه گذشته کاشت این نوع درخت در مناطق جنگلی شمال کشور رونق گرفته است و حالا آسیب‌های آن به چشم می‌آید. درخت کاج احتمالا از قفقاز به ایران آورده شده است. تمامی گونه‌های سوزنی‌برگ دیگری که در ایران کاشته می‌شوند نیز منشأ خارجی دارند مانند سرو نقره‌ای. مخروطیان مهاجمی که طی 50سال اخیر از خارج وارد کشور شده‌اند و خاک اطراف خود را برای رشد گیاهان دیگر، سمی و نامناسب می‌کنند. آن‌ها مانع رشد دانه‌های گیاهان دیگر نیز می‌شوند. اگر به سروها و کاج‌های کاشته‌شده در باغ‌ها و بوستان‌های شهری دقت کنید، حتما متوجه خاک تنک یا برهنه اطراف این درختان می‌شوید. تصور کنید در جایی مثل جنگل‌های هیرکانی که دارای تنوع زیستی چشمگیری است، چند گونه گیاه مجبورند بمیرند تا یک اصله سرو نقره‌ای آمریکایی یا کاج قفقازی بتواند رشد کند، به‌علاوه، این گیاهان به‌همراه خود آفت‌ها و انگل‌های غیربومی و جدید را نیز به‌همراه می‌آورند. آفت‌هایی که به‌خاطر میلیون‌ها سال همزیستی با این گیاهان مهاجم، اثر مخرب و کشنده‌ای روی آن‌ها ندارند اما در بدو ورودشان به کشور ما، بی‌رحمانه به جان گیاهان بومی ما می‌افتند و گیاهان ما هم به‌دلیل تازه‌وارد بودن این مهاجمان کوچک، مقاومت بسیار کمی در برابر آن‌ها از خود نشان می‌دهند. این گیاهان و گونه‌های همراه‌شان، نهایتا باعث کاهش چشمگیر تنوع زیستی در کشور ما می‌شوند، کمااینکه تاکنون نیز شده‌اند.