افسردگی با هنردرمانی قابل‌درمان است
ایده اولیه راه‌اندازی مدرسه چهارفصل «مرکز هنردرمانی» از کجا آغاز شد؟
آشنایی من با کارکرد هنر روی درمان و تاثیراتش از 9سالگی شروع شد؛ از زمانی که در محله‌ای قدیمی به‌واسطه هنر آشنایی و دوستی با یک نوجوان سندرم داون شکل گرفت ولی درواقع سال۹۴ یک دوره آکادمیک را در اولین انجمن هنردرمانی جهان گذراندم. از اواسط دوران آموزشم با کودکان سرطانی و جانبازان اعصاب و روان کار کردم. پس از مدتی کسب تجربه در این زمینه، این دغدغه را داشتم که در ایران هنردرمانی به شکل تخصصی انجام نمی‌شود و اغلب به‌صورت سنتی و تجربی است. احساس کردم جامعه و کشورم نیاز بیش از پیشی به آشتی و هم‌پوشانی با هنر را دارد و قدم اول را برداشتم. امیدوارم همچنان موثر باشد و افراد بیشتری را به این سمت‌وسو بکشاند.
شکل سنتی و تجربی هنردرمانی که فرمودید در کشور ما رایج است، چه تفاوت‌هایی با هنردرمانی آکادمیک و حرفه‌ای شما دارد؟
در کشور ما دوره‌های آکادمیک هنردرمانی و منبعی وجود ندارد. درواقع بعضی از روان‌شناسان گران‌قدر تجربیات خودشان را از هنر در قالب هنردرمانی در اختیار افراد می‌گذارند. هدف مرکز هنردرمانی ایران و مدرسه «چهارفصل» همین است که اولا هنر درست تدریس بشود و هنردرمانگران بسیاری تحویل جامعه داده شوند، چه از طریق دوره‌هایی که مشغول تدوین آن هستیم و چه کتاب‌هایی که ارائه می‌کنیم. ما با همان شکل و شیوه انجمن هنردرمانی آمریکا که مهد هنردرمانی جهان است، عمل می‌کنیم.
در این مدرسه به‌واسطه کدام‌یک از هنرها خدمات درمانی ارائه می‌کنید؟
کار ما بیشتر موسیقی‌محور است. همچنین از هنرهای تجسمی استفاده می‌شود تا به‌شکل محسوس‌تری با مراجعه‌کننده ارتباط برقرار کنیم.
این مجموعه درحال‌حاضر چگونه فعالیت می‌کند؟!
در شرایط فعلی مدرسه به‌صورت غیرحضوری با اشخاص و متقاضیان در ارتباط است که هم به آموزش و هم به هنردرمانی می‌پردازد. علاوهبرآن در بخش هنردرمانی به مراکز متعددی در حال خدمت هستیم.
موسسان مدرسه چه کسانی هستند؟!
موسس مدرسه «چهارفصل» بنده حقیر و موسس مرکز هنردرمانی ایران مادر گرانقدرم، خانم دکتر پروانه لطفعلی‌پور که قطعا بدون حضور ایشان امکان تحقق هدف و علاقه چندین و چندساله‌ام امکان‌پذیر نبود.
قطعا چنین فعالیت مهمی نیاز به شعب بیشتری دارد. آیا در این زمینه برنامه‌ریزی داشته‌اید؟!
همیشه جزو اهدافم بوده و هست که چهار شعبه از مدرسه در ایران وجود داشته باشد. امیدوارم اول منابع مالی تامین و سپس این هدف محقق شود.
یکی از فعالیت‌های شما در مدرسه «چهارفصل» تولید، عرضه و آموزش ساز «کالیمبا» است. این ساز چگونه وارد کشور ما شده و چه نقشی در هنردرمانی دارد؟
خب ما از آغاز فعالیت‌مان به‌عنوان مرکز هنردرمانی روی موسیقی‌درمانی تمرکز بیشتری داشتیم، چون تخصص اصلی من، «موسیقی‌درمانی» است و هنردرمانگران دیگر از طریق هنرهای تجسمی هم هنردرمانی را انجام می‌دهند ولی من فکر کردم اگر قرار است ما هنردرمانی انجام بدهیم، باید آن ابزار هنری از طرف ما در اختیار افراد قرار بگیرد. علاوهبرآن نحوه آموزش برای ما بسیار مهم است. هنردرمانی با آموزش هنر تفاوت دارد اما کالیمبا یکی از گزینه‌های با یک تیر دو نشان برای هنرجویان بود. کمی تحقیق کردم روی ساز کالیمبا که در کشورهای اروپایی وجود داشت اما در ایران کمتر به آن توجه می‌شد. من کتابی را از دوستی هدیه گرفتم به نام کتاب «هوگا» و با روش هوگا که شادزیستن به روش دانمارکی است، آشنا شدم. در بخشی از این کتاب آمده وقتی انسان‌ها چوب طبیعی را لمس کنند، به شادزیستی و شادکامی آن‌ها کمک می‌کنند. در هنردرمانی ما این را داریم که یادگیری و نواختن موسیقی باعث کاهش افسردگی و استرس و اضطراب می‌شود. موسیقی به‌طورکلی موجب کاهش دردهای ناشی از سرطان، کاهش آلزایمر و اختلال‌های دیگر می‌شود. ما این را به مجموعه آوردیم که در قالب هنردرمانی به افراد ارائه بکنیم. نمی‌گویم جنس ایرانی بد است ولی ما از متریالی استفاده کرده‌ایم که ماندگار باشد و افراد آن را به چشم یک ساز حرفه‌ای ببینند. آموزش نواختن این ساز نیز ازسوی تیم مجرب مدرسه چهارفصل انجام می‌شود، برای اینکه تمام مراحل را تحت‌نظر خودمان داشته باشیم. بسته‌بندی ساز را طوری طراحی کردیم که فرد احساس کند هدیه‌ای دریافت کرده، نه اینکه کالایی خریده باشد.
یعنی ساز «کالیمبا» قبلا در ایران وجود نداشته و شما واردکننده آن هستید؟
خیر، من واردکننده پیانو و تولیدکننده کالیمبا ازسوی دو سازنده استادکار هستم. این ساز در ایران به شکل‌های دیگر هم تولید و عرضه می‌شود. فعالیت اصلی من حقوقی و بازرگانی است؛ لذا رسالت مدرسه «چهارفصل» و برند 4 saison موضوعیت دیگری دارد و تجاری نیست.
فرمودید با کودکان سرطانی و جانبازان اعصاب و روان هنردرمانی کار کرده بودید. مخاطب هدف کار شما چه کسانی هستند؟ آیا فقط برای کسانی که از بیماری و استرس رنج می‌برند، کاربرد دارد یا عمومی است؟
هنر همیشه و همه‌جا و برای همه افراد جوابگوست اما یکسری افراد ناخودآگاه دچار اختلالات و بیماری‌های روحی و روانی مثل افسردگی می‌شوند؛ به‌ویژه الان که در فصل پاییز هستیم، نوعی افسردگی پاییزی داریم که شاید اغلب افراد به این آگاه نباشند. اگر کسی با هنر مأنوس باشد یا هنری را دنبال بکند، قطعا تاثیر آن چشمگیر و محسوس است؛ ازاین‌رو همیشه می‌گوییم هنر به انسان‌ها کمک می‌کند و می‌توان همچون درمان به آن نگاه کرد اما مخاطب ما می‌توانند همه مردم باشند ولی اگر بخواهند کار درمانی روی آن‌ها صورت بگیرد، اول ازسوی روانکاو یا روانشناس ما مشاوره و ویزیت می‌شوند تا مشکل‌شان تشخیص داده شود و اگر مشکلاتی مانند افسردگی و هر نوع اختلال را داشته باشند، به‌راحتی با هر نوعی از هنردرمانی قابل‌درمان هست. برخی افراد مثل گروه سالمندان، کودکان، انواع بیماران سرطانی و جانبازان به‌خاطر شرایط ویژه‌ای که دارند، چه مبتلابه افسردگی باشند یا نباشند، باید تحت حمایت و درمان قرار بگیرند. ما روی این گروه‌ها خیلی حساس هستیم و به‌شکل ویژه کار می‌کنیم.
کار هنردرمانی شما، آیا فقط یک پروسه درمانی است یا پس از درمان مراجعه‌کننده، او هنری را آموخته که به فعالیت هنری‌اش ادامه بدهد؟
اسم هنردرمانی روی آن است، یعنی زمانی انجام می‌شود که بخواهد کار درمان را انجام بدهد اما موضوع کالیمبا که توضیح دادم، به این دلیل است که آن شخص نواختن سازی را یاد بگیرد و پس از درمان، موسیقی را رها نکند و ادامه بدهد. در بخش هنرهای تجسمی نیز حین هنردرمانی، گروه هدف ما شاخه‌ای از نقاشی یا هنرهای تجسمی را آموزش می‌بینند و همیشه هم‌زیستی با هنر را در زندگی دارند.
گویا در زمینه هنردرمانی، همکاری و ارتباطی هم با کشور فرانسه دارید. موضوع چیست؟
خیر، همکاری نداریم تنها همکاری و به‌نوعی تعامل ما با انجمن هنردرمانی فرانسه و آمریکا هست اما نام برند ساز ما «کَتْخُ سِزُن» (4 saison) فرانسوی است که به زبان فارسی می‌شود «چهارفصل» و در ایران و فرانسه به ثبت رسیده و با مجوز مشغول کار است. این برند از پنج سال پیش در فرانسه شروع به فعالیت کرده که ما قریب یک‌سال است به ایران آوردیم و وارد مدرسه «چهارفصل» و مرکز هنردرمانی ایران کردیم. از همان زمان هنردرمانی و فعالیت موسیقایی را داشتیم و سازی که عرضه می‌کردیم پیانو بود که با شیوع ویروس کرونا در کشور، برای اینکه زنجیره هنر و درمان قطع نشود، با ساز کالیمبا ادامه دادیم و به‌نوعی شروع رسمی هنردرمانی را در کشورم داشتیم، چون کالیمبا سازی است که می‌توان به‌واسطه آن به‌آسانی حتی به‌صورت غیرحضوری با هنرجویان ارتباط برقرار کرد و آموزش داد.
مراحل درمان یک بیمار به‌واسطه هنردرمانی معمولا چقدر زمان لازم دارد؟
به فرد بستگی دارد؛ مثلا بیمار سرطانی مدت زیادی درگیر شیمی‌درمانی است و ما در دوره شیمی‌درمانی کنار او هستیم. دغدغه ما افزایش میزان تاب‌آوری بیمار و کاهش افسردگی ناشی از سرطان و تا حدی کاهش درد است یا به‌صورت دائمی همیشه کنار جانبازان اعصاب و روان و شیمیایی هستیم اما کسی که افسردگی، اضطراب شدید یا انواع اختلالات را دارد، به‌صورت دوره‌ای درمان می‌شوند ولی درمان همین افراد نیز به خودشان بستگی دارد.
نکته ناگفته‌ای اگر مانده، بفرمایید.
در مدت کوتاهی که با همراهان ارزشمندم در خدمت مردم بودیم، پیام‌ها، دعاها و آرزوهای زیبا و خیری دریافت کردیم که امیدوارم تن و روان‌شان سلامت باشد و همراه موثر من، پدرم که همیشه از ایشان سپاسگزارم. قطعا بدون لطف‌شان با هنر و موسیقی آشنا نبودم. پدرم از جانبازان بزرگوار تحصیلکرده، موفق و فعال در عرصه هنر و ورزش هستند در آخر و اول از حضور سبز ایشان سپاسگزارم و همچنین سپاس از شما برای تحلیل موضوع موردبحث و تهیه این گفت‌وگو.
به صورت دائمی همیشه کنار جانبازان اعصاب و روان و شیمیایی هستیم ولی درمان همین افراد نیز بستگی به خودشان دارد
