مساله؛اشتغال و خانواده
اگرچه خبر از بازگشایی بیشتر مراکز و مدارس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌آید اما تاکنون هیچ خبری مبنی بر بازگشایی مهدهای کودک نیامده است، هرچند که اگر مهدهای کودک هم باز شوند در شرایطی که کودکان نیز از ابتلا به ویروس کرونا مستثنا نیستند کمتر مادری حاضر می‌شود که برای چندین ساعت کودک خردسال خود را به مهدکودک بسپارد و مدام از او بخواهد که نکات بهداشتی را رعایت کند؛ همه این‌ها باعث سردرگمی مادران شاغل شده است؛ مساله‌ای که باید ازسوی مسوولان به آن توجه شود اما سلیقه‌ای عمل کردن در اعطای مجوز دورکاری برای برخی از کارمندان زن با فرزندان زیر 6سال مشکلاتی ایجاد کرده است. همزمان با پیگیری این موضوع ازسوی معاونت امور زنان رییس‌جمهوری این شائبه را ایجاد کرد که طرح فوق با هدف کاهش حضور اجتماعی زنان و نیز جلوگیری از ارتقای شغلی آن‌ها به‌وجود آمده است؛ موضوعی که سبب واکنش انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رییس‌جمهوری شد. او گفت که دورکاری مادران شاغل دارای فرزند کمتر از 6سال می‌تواند منجر به استمرار اشتغال زنان شود و حتی اگر دورکاری زنان توسعه یابد، زنان بیشتری وارد عرصه اشتغال خواهند شد؛ چراکه می‌توانند هر دو مسوولیتی را که به هر دو آن‌ها علاقه‌مند هستند یعنی تربیت فرزندان و رسیدگی به امور خانواده و فعالیت اقتصادی را همزمان اداره کنند چراکه زنان توانایی این امر را دارند.
ارائه امکانات به مادران شاغل
خزعلی با بیان اینکه به‌راحتی با صدور مجوز دورکاری برای مادران شاغل دارای فرزند خردسال موافقت نمی‌شد و این کار با پیگیری‌های مداوم انجام شد، بر فراهم کردن امکانات بیشتر برای مادران شاغل تاکید کرده و گفته که طبیعتا استفاده از دورکاری برای مادران شاغل دارای فرزند زیر 6سال امری اختیاری است و این‌گونه نیست که مادران به‌اجبار از این دورکاری استفاده کنند. اگر تعداد متقاضیان برای دورکاری در ادارات زیاد باشد، این امر باید نوبتی و با برنامه‌ریزی مدیران انجام شود. اگر دولت بتواند اشتغال را متناسب با شرایط بانوان تعریف کند؛ قطعا تعداد بیشتری از زنان را می‌توان به‌صورت پاره‌وقت و حتی تمام‌وقت جذب کرد و از توانمندی‌ها و استعدادهای زنان بیشتری بهره‌مند شد. خزعلی در بخش دیگر صحبت‌های خود با اشاره به سخنان اخیر رییس‌جمهوری درباره شیفت کاری شبانه زنان مبنی بر اینکه نباید ساعات کار به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که نسبت‌به شأن مادری و همسری بانوان بی‌توجهی شود، توضیح داده که مساله شب‌کاری هم ازجمله مواردی است که مورد گله خانم‌ها بوده است اما کارفرمایان این مطلب را موردتوجه قرار نداده و نگاه یکسانی در این مورد به زن و مرد داشته‌اند. این در حالی است که ما معتقد به عدالت میان زنان و مردان و نه برابری زن و مرد هستیم. تعیین مسوولیت‌هایی برای مادران در ساعات شبانه که در آن زمان فرزندان نیاز به حضور مادر دارند؛ طبیعتا موجب ضایع شدن حق مادر و فرزند می‌شود. خزعلی قوانین وضع‌شده درخصوص حمایت از زنان در دوران مختلف همانند بارداری، وضع حمل و شیردهی را در راستای حفظ حریم خانواده و مسوولیت‌های برعهده زنان در درون خانواده و جامعه برای فرزندآوری، دانست و تاکید کرده که حکومت وظیفه دارد از زنان شاغل حمایت کند تا بتوانند هردو مسوولیت خود را به‌گونه‌ای که به هیچ‌کدام از آن‌ها صدمه‌ای وارد نشود همزمان با هم پیش ببرند؛ ازاین‌رو هیچ‌گونه مخالفتی با حضور زنان و اشتغال آن‌ها وجود ندارد، بلکه این حمایت‌ها نظیر مجوز دورکاری برای مادران دارای فرزند خردسال، موجب حضور بهتر و بیشتر زنان در عرصه اشتغال خواهد شد. در غیر این صورت، بعضا زنان توانمند ترجیح می‌دهند به‌خاطر حفظ زندگی شخصی و خانوادگی خود کار را رها کنند، کمااینکه در سال‌های گذشته نیز شاهد چنین مواردی بوده‌ایم.
قوانینی که باید شامل همه مادران شود/ جزئیات یک بخشنامه
اما ماجرای ورود معاون رییس‌جمهور به دورکاری زنان چه بود؟ تقریبا از آبان‌ماه ۱۳۹۹ بود که بنا بر اعلام سازمان اداری و استخدامی بخشنامه‌ای درخصوص دورکاری و حضور کارکنان ادارات در دوران شیوع کرونا در مناطق زرد، نارنجی و قرمز صادر شد اما حالا چند روزی است که این قانون لغو شده است. سپس بنا بر درخواست انسیه خزعلی، معاون رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده مادران شاغل دارای فرزند زیر 6سال همچنان از قانون دورکاری بهره‌مند هستند؛ بنابراین طبق این درخواست نامه‌ای به ریاست سازمان اداری استخدامی مبنی بر مجوز استفاده از دورکاری به شماره۴۲۵۷۳ مورخ ۱۲/۰۸/۱۴۰۰ صادر شد.
در این نامه تصریح شده است که در ارتباط با اولویت دورکاری کارکنان خانم شاغل دارای فرزند خردسال، طبق تبصره ذیل ماده۴ آیین‌نامه دورکاری شماره ۷۶۴۸۱/۴۴۷۲۶ مورخ ۰۷/۰۴/۱۳۸۹ با این مضمون که «در صورت وجود چند کارمند واجد شرایط متقاضی دورکاری، مادران باردار یا دارای فرزند کمتر از 6سال و معلولین از اولویت برخوردار خواهند بود» مبنای عمل قرار گیرد. اما سعید صدرائیان، رییس سازمان اداری و استخدامی پس از لغو قوانین دورکاری و درخصوص قوانین دورکاری برای مادران شاغل دارای فرزند زیر 6سال این‌چنین توضیح داده است: «اعلام معاون امور زنان ریاست‌جمهوری مبنی بر دورکاری مادران شاغل دارای فرزند زیر 6سال، اعلام نظر بوده و سازمان اداری و استخدامی هیچ بخشنامه جداگانه‌ای در این رابطه صادر و به دستگاه‌ها ابلاغ نکرده است.» البته به گفته صدرائیان، با توجه به شرایط خاص مادران کودکان زیر 6سال و عدم فعالیت بخشی از مهدکودک‌ها این مادران براساس مصوبه دورکاری سال۱۳۸۹ در اولویت دورکاری هستند و دستگاه‌ها باید نسبت‌به این موضوع توجه داشته و آن را رعایت کنند ولی درمورد مادران صاحب فرزندان دبستانی چنین استثنایی وجود ندارد.
ایجاد مانع در رشد و پویایی کشور
نیاز فرزندان به حضور مادران در طول دوره تحصیل امری بسیار ضروری است و هیچ‌کس نمی‌تواند این مساله را کتمان کند که مطالب و آموخته‌هایی که ازسوی معلمان به دانش‌آموزان منتقل می‌شود با تلاش مادران در ذهن کودکان می‌نشیند؛ بنابراین با توجه به اینکه در عصری زندگی می‌کنیم که انواع و اقسام وسایل ارتباط‌گیری مهیا است مجموعه‌هایی که می‌توانند شرایط دورکاری را برای مادران فراهم کنند ولی این کار را نمی‌کنند به‌نوعی رشد و پویایی کشور را متوقف کرده‌اند.بنابر اعتقاد معاونت ریاست‌جمهوری در امور زنان و خانواده دورکاری، جنبه‌ای عام دارد و هیچ منعی برای استفاده از این قانون درخصوص دورکاری زنان دارای فرزند دبستانی یا دبیرستانی و حتی افرادی که فرزند ندارند وجود ندارد و این مصوبه به‌صورت عام به تمامی کسانی که تمایل به دورکاری دارند اختصاص می‌یابد، حتی افرادی که فرزند ندارند هم می‌توانند از این بخشنامه استفاده کنند و تنها اولویت با معلولان، زنان باردار یا مادرانی است که فرزند زیر ۶سال دارند و هیچ منعی برای استفاده مادران دارای فرزند دبستانی یا دبیرستانی وجود ندارد. درحال‌حاضر راهکار استفاده سازمان اداری و استخدامی هم از مصوبه سال۸۹ بسیار خوب است اما طبیعتا این مدیران هستند که با توجه به شرایط کاری هر اداره یا سازمان مقدار حضور یا دورکاری را تعیین می‌کنند، همان وضعیتی که در زمان بخشنامه ایام کرونا و دورکاری سال گذشته بوده است و انتظار می‌رود در مواردی که امکان دورکاری وجود دارد و لطمه‌ای به کیفیت کار وارد نمی‌شود همکاری لازم صورت پذیرد، چراکه این کار سبب افزایش بازدهی کاری به‌سبب آرامش روانی در مادران دارای فرزند خواهد شد.
اعلام معاون امور زنان ریاست‌جمهوری مبنی بر دورکاری مادران شاغل دارای فرزند زیر 6سال، اعلام نظر بوده و سازمان اداری و استخدامی هیچ بخشنامه جداگانه‌ای در این رابطه صادر و به دستگاه‌ها ابلاغ نکرده است
