به‌زودی به مذاکرات وین بازمی‌گردیم
 در هفته‌های اخیر، مقام‌های دولت «جو بایدن»، رییس‌جمهور آمریکا بارها در مناسبات مختلف، دولت جدید ایران را متهم کرده‌اند که در حال اتلاف وقت است و تمایلی برای بازگشت به مذاکرات وین ندارد. بااین‌حال، «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه (16 مهرماه) بار دیگر با تاکید بر قصد ایران برای بازگشت به مذاکرات وین گفت: «در حال نزدیک شدن به جمع‌بندی نهایی در دولت جدید، (دولت سیزدهم) هستیم.» وی سپس یادآور شد: «برای دولت جدید که دولت عملگرا و نتیجه‌گراست، بسیار مهم است که در مذاکرات منافع و حقوق ملت ایران به‌طور کامل تامین شود».همچنان که امیرعبداللهیان در دیدار بشار اسد، رییس‌جمهوری سوریه، با بیان اینکه به‌زودی به مذاکرات وین بازمی‌گردیم و موضوع راستی‌آزمایی و دریافت ضمانت‌های لازم برای اجرای تعهدات ازسوی طرف‌های غربی را مدنظر داریم، تاکید کرد: اگر این مذاکرات به نتیجه رسید، ما از آن برای تسریع در اجرای برنامه توسعه کشورمان بهره خواهیم گرفت ولی پیشبرد برنامه را متوقف آن نخواهیم کرد. امیرعبداللهیان پیشتر در نشست خبری با حضور رسانه‌های لبنانی، با بیان اینکه ما وقت خودمان را در مذاکرات تلف نخواهیم کرد، تاکید کرده بود: «برای ما مهم است که نشانه‌هایی از طرف مقابل ازجمله آمریکا دریافت کنیم که نشان‌دهنده نیت جدی آمریکایی‌ها برای بازگشت کامل به تعهدات‌شان باشد. وزیر امورخارجه کشورمان اضافه کرد: ما رفتار آمریکایی‌ها را ملاک قرار می‌دهیم و اندازه‌گیری می‌کنیم. اگر رفتار آمریکایی‌ها مبتنی بر بازگشت کامل به تعهدات‌شان و سه کشور اروپایی عضو برجام باشد، می‌توان نسبت‌به مذاکرات وین خوش‌بین بود».
 
دست پر ایران در مذاکرات با عمل به قانون مجلس
 همزمان، محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان، روز گذشته اظهاراتی را به زبان آورد که نشان می‌داد دست ایران برای آغاز مذاکرات آتی با طرف غربی پر است. اسلامی درباره
 فراتر رفتن ذخیره اورانیوم با غنای 20درصد گفت: «از رقم 120کیلوگرم عبور کرده‌ایم و در این موضوع از برنامه(مصوب مجلس) جلوتر هستیم، پیش‌تر طبق برجام قرار بود که سوخت اورانیوم 20درصد به رآکتور تهران داده شود اما داده نشد و اگر ساخت این میزان سوخت را خودمان آغاز نمی‌کردیم، این موضوع امروز به یکی از معضلات‌مان تبدیل می‌شد». ایران پس از مشاهده بی‌تعهدی طرف اروپایی در عمل به وظایف مندرج در برجام، تصمیم گرفت روند کاهش تعهدات برجامی خود را سرعت دهد. بعد از خروج یکطرفه آمریکا از برجام [در اردیبهشت‌ماه سال1397] و سپس اجرانشدن تعهدات ازسوی کشورهای اروپایی، این ایران بود که یک‌تنه برجام به‌مثابه توافق بین‌المللی را حفظ کرد. در همین رابطه، اگر ایران تعهدات هسته‌ای خود را کنار می‌گذاشت، دیگر چیزی به اسم برجام باقی نمی‌ماند که اکنون طرفین بخواهند برای احیای آن، بخواهند به میز مذاکره بازگردند.یک سال پس از خروج آمریکا از برجام و پس از آنکه گفت‌وگوها و مذاکرات بین سایر اعضای باقی‌مانده در برجام و ایران به‌منظور تامین منافع کشورمان منجر به نتایج مطلوب نشد، شورای عالی امنیت ملی کشورمان در تاریخ 18اردیبهشت‌ماه سال98(مصادف با اولین سالگرد خروج آمریکا از برجام) بیانیه‌ای صادر کرد. در بخشی از این بیانیه آمد: «جمهوری اسلامی ایران در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران، و در اعمال حقوق خود مندرج در بندهای 26 و 36برجام، از امروز 18اردیبهشت98 برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند». در همین رابطه و طی سال‌های 98 و 99 ایران در پنج گام تعهدات هسته‌ای خود را طبق برجام کاهش داد. لیکن از گام پنجم، کاهش تعهدات به بخش‌های حساس ازجمله بازگشت ایران به غنی‌سازی 20درصدی و افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ساخت و راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته، وارد شد که واکنش‌هایی را در سطح جهانی به دنبال داشت. در همین باره، توقف فروش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و ذخایر آب سنگین، عبور از غنی‌سازی 3.67، لغو محدودیت‌های تحقیق و توسعه، گازدهی به 1044سانتریفیوژ مستقر در فردو و توقف تمام محدودیت‌های عملیاتی ایران در برجام، پنج گام ایران برای کاهش تعهدات برجامی خود برای واداشتن طرف غربی به عمل به تعهداتش بود.با توجه به اینکه پنج گام کاهش تعهدات برجامی(منطق با برجام) طرف اروپایی را نسبت‌به انجام تعهدات خود وادار نکرد، ایران در گام بعدی خود پا را از این هم فراتر گذاشت و با تصویب یک قانون بازدارنده، اراده نیرومند خود برای ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای تا پیش از توافق برجام را به رخ جهانیان کشید. بر همین اساس، در 12آذر 1399 مجلس شورای اسلامی قانون «اقدام راهبردی در رفع تحریم‌ها و صیانت از منافع ملی» را به تصویب رساند. در بخشی از این قانون آمده است: «سازمان انرژی اتمی موظف است ظرف مدت دو ماه پس از تصویب این قانون، سالانه به میزان حداقل 120کیلوگرم اورانیوم با غنای 20درصد در تاسیسات شهید علی‌محمدی فردو تولید و در داخل کشور ذخیره کند». ضمنا طبق قانون مجلس، نظارت‌های فراپادمانی(پروتکل الحاقی) و اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با غنی‌سازی و دسترسی‌ها پیرو مفاد برجام تماما متوقف شد.در همین باره، سازمان انرژی اتمی در 15دی‌ماه غنی‌سازی 20درصدی را با 6آبشار در سایت فردو آغاز و مراتب انجام این مساله را به آژانس اعلام کرد. تا پایان بهمن‌ماه 1399 ایران توانسته بود به بیش از 17کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا 20درصد(در حدود یک‌ماه و نیم پس از ابلاغ قانون مجلس) دست یابد. طرف غربی فهمید درصورتی‌که منافع ایران را در نظر نگیرد، ایران با قدرت و قوت بازگشت به فعالیت‌های هسته‌ای[قبل از توافق برجام] را در پیش خواهد گرفت. اتخاذ این رویکرد از طرف ایران، باعث نگرانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سفر رافائل گروسی به ایران شد. این سفر یک تفاهم میان ایران و آژانس را در پی آورد. براساس تفاهم دوجانبه ایران و آژانس، ذخیره‌سازی داده‌ها بدون دسترسی آژانس به این اطلاعات در یک مهلت سه‌ماهه انجام می‌گرفت و چنانچه تمامی تحریم‌ها علیه ایران در طول این سه ماه لغو می‌شد، اطلاعات ذخیره‌شده در اختیار آژانس به‌منزله تداوم فعالیت‌های ضروری راستی‌آزمایی و نظارت آژانس قرار می‌گرفت؛ در غیر این صورت، تمامی این اطلاعات از بین برده می‌شد.با وجود این تفاهم و همکاری صادقانه ایران با آژانس، آمریکا هیچ اقدام موثری برای لغو تحریم‌ها صورت نداد. بر همین اساس نیز ایران غنی‌سازی خود با درصدهای بالا را ادامه داد. علی‌اکبر صالحی، رییس وقت سازمان انرژی اتمی کشورمان، خردادماه امسال با اشاره به رسیدن سطح اورانیوم 20درصد به 90کیلوگرم گفت: «غنی‌سازی 60درصد، 20درصد و پنج درصد همچنان ادامه دارد و میزان انباشت ذخایر اورانیوم 20درصد ما بالای 90کیلوگرم است که براساس قانون مصوب مجلس باید در یک‌سال به 120کیلوگرم می‌رسید و الان بعد از حدود چهارماه به 90کیلوگرم رسیده است». اظهارات اخیر محمد اسلامی،که در سطور قبلی ذکرش رفت،شان می‌دهد که میزان ذخیره اورانیوم با غنای 20درصد از 120کیلوگرم تجاوز کرده و این در نوع خود، گویای پیشی افتادن دولت در اجرای قانون مصوب مجلس با اختلاف زمانی سه‌ماه است.
 
اتخاذ «دیپلماسی واقع‌گرایانه» ازسوی دولت سیزدهم
 نکته مهم این است که با وجود لغو نشدن تحریم‌ها ازسوی آمریکا و به‌تبع آن افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده ازسوی ایران، کشورمان میز مذاکره با غرب را ترک نکرد و در فاصله زمانی فروردین تا خردادماه امسال، در نشست‌های مشترک با کشورهای باقی‌مانده در برجام برای احیای این توافق شرکت جست. این در نوع خود نشان می‌داد که ایران همواره آغوشی باز برای حل‌وفصل دیپلماتیک مناقشه هسته‌ای دارد و درعین‌حال، از حقوق حقه خود برای افزایش فعالیت‌های هسته‌ای خود [با هدف اعمال فشار بر طرف غربی] عدول نخواهد کرد. تجربه نشان داده که هرگاه ایران در احقاق حقوق خود پافشاری کرده و به‌جای دفاع از موضع تهاجم درآمده، طرف غربی نیز برای دادن امتیاز به ایران دست و دلباز شده است؛ چه آنکه اخیرا روزنامه «گاردین» در تحلیلی افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده 20درصد به بیش از 120کیلوگرم را نشانه مثبت از طرف ایران برای آغاز گفت‌وگوها با غرب ارزیابی کرد.ایران همواره به آغاز گفت‌وگوها روی خوش نشان داده است و براساس اظهارات اخیر وزیر امورخارجه به‌زودی به میز مذاکره بازخواهد گشت اما رویکرد جمهوری اسلامی ایران، نه مذاکره برای مذاکره بلکه مذاکره برای حصول نتیجه ملموس برای ملت خواهد بود. افزایش سطح فعالیت‌های هسته‌ای، صرفا ابزاری برای اعمال فشار بر غرب برای کارآمدساختن ساحت دیپلماسی است اما دولت جو بایدن، علی‌رغم اعتراف به شکست سیاست فشار حداکثری علیه ایران از انجام اقداماتی که برای بازگشت به برجام ضروری بوده خودداری کرده و عملا پیگیری سیاست ترامپ را علیه ایران در دستورکار قرار داده است. بایدن و مشاورانش گفته‌اند قصد دارند آمریکا را به برجام بازگردانند اما می‌خواهند از بازگشت به برجام به‌عنوان «سکویی برای قوی‌تر و طولانی‌تر کردن» این توافق استفاده کنند.جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده با توجه به اینکه آمریکا طرفی بوده که توافق را نقض کرده این واشنگتن است که باید با رفع تحریم‌ها به توافق بازگردد و لازم است اجرای تعهدات آمریکا مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد. تهران البته تاکید کرده اصرار یا عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به توافق ندارد.

نکته مهم این است که با وجود لغو نشدن تحریم‌ها ازسوی آمریکا و به‌تبع آن افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده ازسوی ایران، کشورمان میز مذاکره با غرب را ترک نکرد و در فاصله زمانی فروردین تا خردادماه امسال، در نشست‌های مشترک با کشورهای باقی‌مانده در برجام برای احیای این توافق شرکت جست