خبر
نبرد در پنجشیر
جواد بخشی / تحولات افغانستان که در هفته‌های اخیر در صدر توجه جهانیان قرار داشته حالا به دروازه‌های پنجشیر رسیده است که سابقه تاریخی آن در مقاومت در مقابل روس‌ها و طالب‌ها، بر کسی پوشیده نیست. مواضع و تلاش‌های طالبان برای سازش با این منطقه و تسلط بر آن هنوز به سرانجام مقصود نرسیده است و آن‌ها در آستانه تشکیل دولت، کماکان مساله پنجشیر را در مقابل خود دارند.با اینکه شدیدترین حملات طالبان علیه مخالفان‌شان در پنجشیر در روزهای گذشته صورت گرفته است و دو طرف از وارد شدن تلفات سنگین به یکدیگر خبر دادند، طالبان که گفته می‌شود از چندین نقطه به دره پنجشیر حمله کرده، در تصرف این دره حدود 100 کیلومتری که مرکز استان کوچک پنجشیر است ناکام مانده و براساس اخبار اعلام‌شده مجبور به عقب‌نشینی شده است.البته این به معنای پایان درگیری‌ها در این منطقه نیست و درگیری‌های پراکنده همچنان در پنجشیر ادامه دارد. مسوولیت فرماندهی مخالفان طالبان در پنجشیر برعهده «احمد مسعود» فرزند احمدشاه مسعود است؛ اما در جنوب پنجشیر یعنی در کابل پایتخت افغانستان، همچنان طالبان می‌گوید به‌زودی دولت خود را اعلام می‌کند، براساس گزارش‌ها گفته می‌شد روز گذشته، طالبان دولت جدید را اعلام خواهد کرد اما درنهایت المیادین به نقل از سخنگوی جنبش طالبان خبر داد که اعلام تشکیل دولت به تعویق افتاده و در آینده‌ای نزدیک اعلام خواهد شد. ایستادگی در دره پنجشیر نیروهای مقاومت به رهبری احمد مسعود، پسر سی‌ویک‌ساله احمدشاه مسعود، در این منطقه کوهستانی جمع شده‌اند تا در مقابل طالبان بایستند. دره پنجشیر در ۱۲۰کیلومتری شمال‌شرقی کابل قرار دارد. جبهه مقاومت پنجشیر می‌گوید نیروهای طالبان از مسیر خاواک و گلبهار و از سمت استان پروان در جنوب حمله کرده‌اند. گروه طالبان می‌گویند برتری را در جنگ دارند و پنجشیری‌ها از آمار بالای کشته‌شدگان در بین جنگجویان طالب خبر می‌دهند.رایزنی‌ها برای توافق به سرانجام نرسید و هفته گذشته به نظر می‌رسید که دو طرف برای رسیدن به یک توافق در افغانستان آماده‌اند. طالبان امکان گفت‌وگو را رد می‌کرد و عجله‌ای برای رسیدن به دره پنجشیر نداشت و احمد مسعود در گفت‌وگویی با یک رسانه عربی گفته بود آماده گفت‌وگو با طالبان است و حاضر است برای ثبات و صلح در افغانستان از خون پدرش بگذرد. بااین‌حال این وضعیت به یک صلح نینجامید. مسعود در آخرین مصاحبه‌ای که از او منتشر شده، می‌گوید که با کمبود منابع و اسلحه روبه‌رو است: «من در کشورم و در سنگرم در دره پنجشیر هستم. دو گروه از نظر نظامی با ما همکاری می‌کنند؛ نخست، کارمندان حکومتی و کارکنان نیروهای مسلح که خود را به دره پنجشیر رسانده‌اند. دوم، شبه‌نظامیان و گروه‌های مقاومت که یا از قبل در این محل بوده‌اند یا به‌تازگی به ما پیوسته‌اند.»حالا چند هفته از ورود طالبان به کابل و فرار اشرف غنی، رییس‌جمهور سابق افغانستان می‌گذرد اما هنوز دولت تشکیل نشده است. روز پنجشنبه، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت این گروه وارد پنجشیر شده و کنترل بخشی از این منطقه را به دست گرفته‌اند. او افزود: «پس از شکست مذاکرات با گروه مسلح محلی ما عملیات را آغاز کردیم و تلفات سنگینی به آن‌ها وارد شده است.» با وجود ادعاهای گروه طالبان یک سخنگوی «جبهه مقاومت ملی افغانستان»، گروه مستقر در پنجشیر، اعلام کرده که آن‌ها تمامی ورودی‌ها و راه‌های این منطقه را در کنترل دارند و تهاجم طالبان برای تصرف ناحیه شوتول در ورودی دره پنجشیر را دفع کرده‌اند. عقب‌نشینی طالبان پنجشیر نه در زمان حکومت خلق و حضور نیروهای نظامی شوروی در افغانستان در دهه۱۹۸۰ و نه در دوران حکومت پنج‌ساله طالبان در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، به دست دشمنان نیروهای محلی تحت امر احمدشاه مسعود نیفتاد. موقعیت خاص جغرافیایی این منطقه باعث شده است تا در طول تاریخ تسلط بر آن دشوار و دست‌نیافتنی باشد؛ موضوعی که حالا طالب‌ها یک‌بار دیگر با آن دست‌به‌گریبان شده‌اند.علی میثم نظری، سخنگوی جبهه مقاومت روز جمعه به رسانه‌ها گفته که در درگیری‌های چند شب گذشته ۳۰۰تن از افراد گروه طالبان کشته و بیش از ۲۰۰تن دیگر زخمی و همچنین ده‌ها نفر از آن‌ها هم دستگیر شده‌اند. فهیم دشتی، دیگر سخنگوی این گروه تاکید کرده است که پنجشنبه‌شب 268 طالب در نقاط مختلف پنجشیر کشته شده‌اند. خبرگزاری روسی تاس نیز به نقل از منابع محلی مدعی شد که نیروهای طالبان با تحمل خسارات سنگین مجبور به عقب‌نشینی از مواضع خود در اطراف دره پنجشیر شده‌اند. عقب‌نشینی طالبان از مواضع خود در آستانه تشکیل دولت، نکته مهمی است که تحولات در افغانستان را در آینده پیچیده خواهد کرد. در ساعات پایانی روز گذشته برخی منابع خبر سقوط پنجشیر به دست طالبان را اعلام کردند که با واکنش احمد مسعود و امراالله صالح مواجه شد. خبرگزاری اسپوتنیک شامگاه جمعه به وقت مسکو در خبری فوری اعلام کرد که ولایت پنجشیر افغانستان به تصرف کامل نیروهای طالبان درآمد، اما دقایقی بعد احمد مسعود در توئیتی این خبر را تکذیب کرد و منشا آن را به پاکستان نسبت داد. امرالله صالح یکی از رهبران مقاومت در پنجشیر نیز با انتشار ویدئویی خبر خروجش از پنجشیر را تکذیب کرد و گفت: شرایط سخت است. در پنجشیر هستم و با فرماندهان جلسات منظمی دارم و دفاع از سرزمین و مقاومت همچنان ادامه دارد. ظهره‌وند: طالبان نمی‌تواند به پنجشیر دست پیدا کند در این زمینه با ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر سابق ایران در افغانستان به گفت‌وگو نشستیم. وی در گفت‌وگو با «صبح‌نو»، اظهار داشت: اخباری که هم‌اکنون در آستانه تشکیل دولت طالبان در کابل به گوش می‌رسد، مبنی بر این است که از چند جهت نیروهای طالبان تلاش می‌کنند تا مساله پنجشیر را پیش از تشکیل دولت، حل‌وفصل کنند. وی افزود: پنجشیر یک موقعیت ژئوپلتیکی خاصی دارد و از سه مدخل امکان ورود به این منطقه صعب‌العبور وجود دارد؛ این موضوع کار را برای نیروهای طالبان سخت کرده است.ظهره‌وند با بیان اینکه استان‌های همجوار این منطقه را تاجیک‌ها، ازبک‌ها و هزاره‌ها تشکیل می‌دهند، گفت: این موضوع نیز به دست‌نیافتنی‌تر شدن پنجشیر کمک می‌کند. هم‌اکنون نیز اندراب و چاریکار به دست نیروهای مقاومت ملی افتاده است و این موضوع بااهمیتی است. کسانی که در پنجشیر گرد هم آمده‌اند ازبک‌ها، هزاره‌ها و دیگران هستند که نه‌تنها برای جلوگیری از سقوط پنجشیر بلکه برای جلوگیری از نابودی موقعیت فارسی‌زبانان، ازبک‌ها، هزاره‌ها و غیره متحد شده‌اند.سفیر سابق ایران در افغانستان افزود: لذا در روزهای گذشته شاهد بودیم که علی‌رغم توافق در چاریکار پنجشیر کماکان مقاومت کرده است؛ روس‌ها و چینی‌ها نیز ممکن است در روزهای آینده به این نتیجه برسند که افغانستان یکپارچه زیرنظر طالبان به نفع آن‌ها و تامین‌کننده منافع آن‌ها نیست.وی با بیان اینکه در صفحات شمال و مجاور با آسیای مرکزی نیز استان‌هایی که تصرف شدند، از نیروهای تکفیری بودند و برخی نیروهایی که از الغور و چچن آمدند، هستند، گفت: ممکن است روسیه و چین نتوانند به وعده پاکستانی‌ها در خصوص طالبان امید بندند؛ روس‌ها و چینی‌ها با تضمینی که از پاکستان گرفتند اجازه پیشروی به طالبان در خاک افغانستان را دادند؛ اما دیدیم که فیلم‌هایی منتشرشده که طالبان با زبان عربی صحبت می‌کند و حرف از مبارزه با کفار و نظایر آن می‌زند. اتفاقاتی که افتاد با مواضع ابتدایی همخوانی ندارد و در روزهای آینده شاهد اخباری متفاوت خواهیم بود.ظهره‌وند با تاکید بر اینکه طالبان به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند به پنجشیر دست پیدا کند مگر اینکه از نیروهای تکفیری بهره ببرد، گفت: روس‌ها با تمام قدرت نتوانستند وارد این دره شوند و خود طالبان هم در دهه‌های گذشته این شکست را تجربه کرده است؛ مگر اینکه محاصره تنگ شود و در درازمدت تاثیر داشته باشد. فعلا در آستانه تشکیل دولت طالبان نمی‌تواند مساله پنجشیر را حل‌وفصل کند و احتمال آن بسیار کم است.سفیر سابق ایران در افغانستان با تاکید بر اینکه طالبان اگر کماکان بر مواضع خود ایستادگی کند، احتمال ایستادگی در مناطق دیگر نیز وجود دارد، گفت: در این صورت یک مقاومت سراسری می‌تواند طالبان را به سمت جنوب افغانستان بفرستد؛ انگشت اتهام به سمت طالبان است، اما اگر به‌سمت تشکیل دولت فراگیر ملی برود و گروه‌های دیگر را در دولت دخیل کند اوضاع به‌شکل دیگری خواهد شد. چالش بین اروپا و آمریکا بر سر مساله پنجشیر وی با اشاره به مواضع غربی‌ها درباره اتفاقات اخیر افغانستان، گفت: در مساله پنجشیر هم‌اکنون بین اتحادیه اروپا و آمریکا چالش وجود دارد؛ اتحادیه اروپا حس می‌کند به‌دلیل اتکا به آمریکا دستاوردهای ۲۰ساله جامعه جهانی به باد رفته است و احساس گناه می‌کند. سفیر سابق ایران در افغانستان با تاکید بر اینکه اتحادیه اروپا به‌سمت ارتش مشترک اروپایی رفته است، گفت: در دو سال گذشته با اقدامات فرانسه و آلمان ارتش مشترک اروپایی تشکیل‌شده، الان کارهایش به پایان رسیده است و احتمالا اروپایی‌ها متوجه ضرورت نقش فعال برای خود در پنجشیر شده باشند که در این صورت آن‌ها این منطقه را محلی برای کنشگری خود خواهند دانست و تصمیمات جدی در این خصوص خواهند گرفت. ظهره‌وند افزود: آمریکایی‌ها کماکان به‌دنبال سقوط پنجشیر هستند تا روسیه و چین نتوانند منافع اقتصادی و سیاسی خود را در افغانستان و این منطقه پی بگیرند و همچنین محل تجمعی برای نیروهای تکفیری در منطقه باشد تا آمریکایی‌ها به‌وسیله آن‌ها بتوانند ژئوپلتیک منطقه را دچار تغییر کنند. در این مساله عربستان نیز با آمریکا همراه است.وی تاکید کرد: بدنه طالبان با این ۴۰ و 50نفری که در رأس کار حضور دارند، فرق می‌کند؛ احتمال جنگ داخلی نیز وجود دارد. جنگ داخلی بین طالبان و داعش که در این صورت آمریکایی‌ها به‌دنبال به هم ریختن منطقه هستند. آمریکایی‌ها قوی‌تر از گذشته کار می‌کنند؛ هرچند آن‌ها در ظاهر نیروهای نظامی خود را از افغانستان خارج کرده‌اند اما آن‌ها بعد نظامی را در اردن متمرکز کرده‌اند و اهداف خود را دنبال می‌کنند.سفیر سابق ایران در افغانستان در پایان گفت: آمریکا با اروپا متفاوت است و بیشتر مسائل حقوق بشری و حقوق شهروندی را مدنظر قرار می‌دهد و فرانسه به‌دنبال این است که جایگاه خود را در منطقه تقویت کند که برای آن ممکن است توجه خاصی به منطقه پنجشیر داشته باشد.
