قیام الیزه در برابر کاخ سفید
اظهارات معنی‌دار در حضور ژنرال آمریکایی
یکی از آخرین نشانه‌های بلندپروازی فرانسه برای سیطره بر معادلات جهانی خاصه در حوزه غرب آسیا، اظهارات وزیر دفاع این کشور در نشست سالانه موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در بحرین بود. «فلورنس پارلی» در این نشست و در حضور ژنرال «کنت مکنزی» فرمانده نیروهای آمریکا در آسیای غربی و جنوبی، با انتقاد از عقب‌نشینی تدریجی و عمدی ایالات متحده در منطقه، اظهار کرد: «این واقعیت مدتی معلوم بود اما وقتی در سال 2013 بعد از حملات شیمیایی سوریه، جت‌های جنگنده از جایشان بلند نشدند و بعدها که سقوط پهپاد آمریکایی و بمباران تجهیزات نفت سعودی‌ها را دیدیم همه چیز روشن شد. وقتی مین‌گذاری کشتی‌ها بی‌پاسخ ماند، یک پهپاد را ساقط کردند. به آن هم که جوابی داده نشد، تجهیزات عمده نفتی را بمباران کردند. این اوضاع خطرناکی است، حتی برای آن‌ها که به دنبال پیشبرد آمال خود هستند.»
مرگ مغزی ناتو
پس از جنگ جهانی دوم و در سال 1949 ایالات متحده آمریکا با همراهی متحدان خود در بلوک غرب، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) را با هدف جلوگیری از نفوذ اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بنیان نهاد. قلب پیمان ناتو ماده 5 آن است که در آن کشورهای امضاکننده توافق کرده‌اند حمله نظامی علیه یک یا چند کشور عضو در اروپا یا آمریکای شمالی را به‌عنوان حمله به تمامی کشورهای عضو تلقی کنند و به مقابله آن برخیزند. امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه اخیرا در گفت‌وگو با «اکونومیست» تردیدش نسبت به تداوم سیاست دفاع جمعی ناتو به رهبری ایالات متحده را ابراز کرد. او تاکید کرد: آنچه ما در حال حاضر تجربه می‌کنیم مرگ مغزی ناتو است. رییسجمهوری فرانسه همچنین در پاسخ به این سوال كه آیا او همچنان به ماده 5 پیمان ناتو مبنی بر ضمانت دفاع جمعی اعتقاد دارد، گفت: «نمی‌دانم». مکرون افزود: ما شاهد فقدان هماهنگی استراتژیک بین متحدان اروپایی و همچنین ایالات متحده و ترکیه هستیم. برخی متحدان اروپایی فرانسه، با تردید به اظهارات مکرون واکنش نشان دادند. مرکل، صدراعظم آلمان با بیان اینکه ناتو ستون اصلی دفاعی ماست، اظهار کرد: همواره این مساله آشکارتر می‌شود که ما اروپاییان و کشورهای اروپایی عضو ناتو در آینده باید مسوولیت بیشتری را برعهده بگیریم.
ارتش اروپایی به جای ناتو
مکرون مدت‌ها پیش از این و در سخنانی جنجالی، کشورهای اروپایی را به منظور همکاری نظامی با یکدیگر برای ساماندهی دفاع جمعی و تشکیل ارتش اروپا دعوت کرد. رییسجمهوری فرانسه در این‌باره و طی اظهاراتی، بر تعهد جدی کشورش در یاری رساندن به ایجاد یک ارتش اروپایی به‌منظورتأمین امنیت ملت فرانسه و دیگر ملل قاره اروپا پافشاری کرد. مکرون با بیان اینکه ضرورت تشکیل ارتش اروپا از زمان پایان جنگ جهانی دوم تاکنون تا این اندازه احساس نشده بود، تصریح کرد: ایجاد چنین ارتشی در پیوند با ناتو از اولویت‌های فرانسه است. یک ماه پیش، «مارگاریتیس شیناس» سخنگوی کمیسیون اروپا به حمایت و استقبال از گفته‌های رییسجمهوری فرانسه مبنی بر ایده تشکیل ارتش اروپایی پرداخت. وی در این‌باره تاکید کرد: «کمیسیون اروپا طرح‌های زیادی برای ساخت تدریجی یک هویت مستقل نظامی در این روزهای سخت ژئوپلیتیک ارائه کرده است». برخلاف این نهاد اروپایی، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا علیه ایده همتای فرانسوی خود موضع گرفت. ترامپ اخیرا در توییتی تند اینطور به پیشنهاد نظامی مکرون واکنش نشان داد: «رییسجمهوری فرانسه همین تازگی گفت اروپا باید ارتش خودش را بسازد تا از خودش درمقابل آمریکا، چین و روسیه حفاظت کند. خیلی توهین‌آمیز است، ولی شاید اروپا بهتر باشد اول سهم عادلانه‌اش را در ناتو که آمریکا خیلی زیاد به آن یارانه داده، بپردازد.»
طرح مستقل فرانسه از آمریکا در به آتش کشیده‌شدن چند نفتکش در آب‌های گرم خلیج‌فارس و دریای عمان طی آغازین روزهای امسال، ساقط‌شدن پهپاد آمریکایی گلوبال هاوک توسط سپاه پاسداران و سپس ضبط تانکر نفتی بریتانیایی در تنگه هرمز، واشنگتن را بر آن داشت تا به بهانه تامین امنیت کشتیرانی در منطقه خلیج فارس، طرح به‌اصطلاح بین‌المللی ائتلاف دریایی را پیش بکشد. متهم کردن تهران به دست‌‌داشتن در ایجاد ناامنی در منطقه، توجیه اخلاقی ترامپ و اطرافیانش برای بسیج کردن نیروهای بین‌المللی به منظور حمایت از این ائتلاف بود. نکته مهم اما استقبال سرد متحدان بزرگ اروپایی آمریکا نسبت به این طرح است. در این میان فرانسه نیز طرح خود برای ایجاد یک ائتلاف دریایی مستقل و فارغ از آمریکا را روی میز گذاشت. برخی تحلیلگران بر این باورند که دلیل استقبال سرد فرانسه و دیگر قدرت‌های اروپایی از طرح آمریکا، هراس آن‌ها از تشدید تنش با تهران و تاثیر آن بر آینده برجام باشد.
علاقه فرانسه برای بسط حوزه نفوذ خود در خلیج‌فارس
دکتر رضا حجت‌شمامی، عضو پژوهشکده تاریخ معاصر در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو»، با اشاره به بلندپروازی‌های فرانسه در خلیج فارس گفت: تا سال 1350 شمسی،
خلیج فارس حوزه سنتی انگلیس بود اما فرانسه نیز بر اساس قرارداد پس از جنگ جهانی اول(قرارداد سایکس پیکو) همواره در حوزه‌هایی از منطقه از جمله در لبنان و سوریه نفوذ داشته است. انعقاد قراردادهای نظامی با برخی کشورهای این منطقه از جمله با امارات، نشان‌دهنده علاقه پاریس برای بسط نفوذ خود در خلیج فارس و غرب آسیاست.
این کارشناس مسائل اروپا با اشاره به رویکردهای توسعه‌طلبانه مکرون گفت: چنین رویکردهایی، صبغه‌ای تاریخی حداقل در 50 یا 60 سال گذشته در فرانسه دارد. در حال حاضر، رویکردهای خانم مرکل در آلمان معطوف به موضوعات تجاری-اقتصادی است؛ انگلیس هم در شرایط بغرنجی قرار دارد و برای خروج از اتحادیه اروپا، مشغول دست و پا زدن است. در چنین شرایطی، آقای مکرون با توجه به دیدگاه‌های خود مبنی بر بازگشت
به گونه‌ای از قدرت فرانسه در اروپا، برنامه‌هایی به منظور بسط نفوذ خود دارد. از این رو به نظر می‌رسد نگرش‌های مکرون نزدیک به نگرش‌های «دوگول» رییسجمهوری پیشین فرانسه است؛ همان‌طور که خانم می در انگلیس تمایل داشت به تاچر دوم بریتانیا تبدیل شود.
موانع توسعه‌طلبی فرانسه
دکتر شمامی در پاسخ به این سوال که آیا فرانسه امکان تحقق بلندپروازی‌های جهانی خود را دارد، گفت: به نظر من، فرانسه برای این کار روحیه ملی دارد اما مساله این است که شرایط کلی این کشور و همچنین فضای کنونی دنیا، به راحتی اجازه چنین توسعه‌طلبی‌هایی را به آقای مکرون نمی‌دهد. ما در شرایطی قرار داریم که آمریکا به هر دلیلی دارد از فضای هژمونیک خود خارج می‌شود؛ حتی در این وضعیت، مقایسه قدرت فرانسه با قدرت آمریکا، مقایسه نسبت میان دهات با شهر است.
از سویی، پاریس برای گسترش لوازم نظامی خود مشروعیت لازم جهانی را ندارد. وی با بیان اینکه در شرایط کنونی بین‌المللی که ائتلاف‌ها در حال جابه‌جایی هستند، تکیه کشورها به روسیه قابل‌پذیرش‌تر از تکیه به فرانسه است، اظهار کرد: فرانسه و آلمان و به‌طور کلی اروپا، در حال حاضر در فضای کنونی تصمیم‌گیری دنیا گُم هستند و به آن صورت تاثیرگذار نیستند. شاید فرانسه بتواند نفوذ خود را گسترش دهد اما ضعیف‌تر از آن خواهد بود که بتواند متداوم باشد.
