روز ۲۵بهمن۱۳۵۷، یعنی فقط سه روز پس از وقوع انقلاب، گروه‌های چپی شامل چریک‌های فدایی خلق، سفارت آمریکا را تسخیر کردند. امام خمینی در حکمی به دولت موقت دستور خارج‌کردن این گروه‌ها از سفارت را صادر کردند. کمتر از یک سال پس از آن واقعه، دانشجویان نزدیک به تفکر حضرت امام (معروف به خط‌امامی) باردیگر سفارت آمریکا را تسخیر کردند. امام خمینی این‌بار برخلاف دفعه قبل، نه‌تنها دستور خروج ندادند؛ بلکه تأییدیه هم صادر کردند. این دو کنش متفاوت امام چگونه تفسیر می‌شود؟
اقدام آن‌ها (گروه‌های چپ) نه تسخیر، بلکه اشغال بود. از طرف دیگر، آن اقدام را گروه‌های وابسته به حزب توده وابسته به شوروی انجام دادند؛ یعنی درواقع آن اشغال یک خط سیاسی خارجی با هدف تیره‌کردن روابط ایران با یک کشور دیگر، آن‌هم بدون اراده منتخبین ملت ایران بود. به‌همین‌دلیل، حضرت امام دستور دادند بلافاصله از سفارت خارج شوند. امام با خط و تز نه شرقی نه غربی، اجازه ندادند دنباله‌های حقیر و ضعیف شوروی در ایران برای اهداف این کشور، سفارت آمریکا را اشغال کنند؛ اما آنچه در آبان۱۳۵۸ رخ داد، اقدامی منطقی، دقیق و مطابق موازین بین‌المللی بود.

دلیل تسخیر سفارت آمریکا به‌دست دانشجویان خط‌امامی دقیقا چه بود؟
دلیل کوتاه‌مدت این بود که آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند شاه را که از ایران فرار کرده بود، به‌دلیل مسائل به‌اصطلاح انسان‌دوستانه وارد خاک خود کنند.

وارد آمریکا شده بود یا اینکه تصمیم بر ورودش به خاک آمریکا بود؟
 آمریکایی‌ها مسوول میز ایران در وزارت خارجه خود را به‌سراغ دکتریزدی، وزیر خارجه وقت ایران فرستادند. در آن دیدار، نماینده آمریکا توضیح داد می‌خواهیم به‌دلیل مسائل انسان‌دوستانه شاه را برای معالجه وارد کشور خود کنیم. دکتریزدی هم گفت اولا، اگر مریض است، هرجای دنیا می‌تواند برای معالجه سفر کند؛ ثانیا، درصورت سفر شاه به آمریکا، عکس‌العمل ملت ایران پیش‌بینی‌نشدنی خواهد بود؛ چون شما (آمریکا) تا آخرین لحظه از شاه حمایت کردید. نماینده آمریکا به هر دلیلی اظهارات دکتریزدی را قبول نکرد. بلافاصله دکتریزدی دستور ارسال یادداشتی به سفارت آمریکا را صادر کرد. در آن یادداشت، دکتریزدی اعلام می‌کند اقدام آمریکا در پناه‌دادن به شاه اشتباه و عکس‌العمل ملت ایران پیش‌بینی‌نشدنی است و هر اتفاقی رخ بدهد، مسوولیت با آمریکا خواهد بود.
پرانتزی در میان صحبت‌های خود بازکنم؛ بعدها که اسناد لانه جاسوسی را بررسی کردیم، دیدیم نظر مسوولان سفارت آمریکا در تهران نیز دقیقا شبیه نظر دکتریزدی بوده است؛ حتی در مکاتبه‌ای با واشنگتن اعلام می‌کند اگر شاه وارد آمریکا شود، ممکن است سفارت اشغال شود؛ اما با وجود انذار مسوولان سفارت آمریکا در تهران، آمریکایی‌ها شاه را به خاک خود راه دادند. پس از این اقدام، به غیرت دانشجویان برخورد. واقعا نمی‌دانستیم هدف آمریکایی‌ها از راه‌دادن شاه چه بود و چه توطئه‌ای در کار بود.

 در اسنادی که بعدها از سفارت به دستتان رسید هم معلوم نبود آمریکایی‌ها می‌خواستند چه کنند؟
نه، در اسناد مشخص نبود. دانشجویان بر این باور بودند آمریکا با پناه‌دادن به شاه، به ملت ایران و شهدای انقلاب اسلامی آن توهین کرده است. همچنین، دانشجویان سابقه کودتای ۲۸مرداد را نیز در خاطر خود داشتند؛ یعنی تصور می‌کردند این‌بار هم مانند آن کودتا قرار است آمریکا شاه را به ایران برگردانده و بر گرده ملت ایران تحمیل کند. دانشجویان معتقد بودند شاه به‌واسطه جنایاتی که مرتکب شده، باید به ایران بازگردانده و محاکمه شود.

چرا روز ۱۳آبان برای تسخیر انتخاب شد؟
به این دلیل که در این روز، همه دانشگاه‌های تهران به‌مناسبت سالگشت‌های مختلف، ازجمله تبعید حضرت امام به ترکیه در سال ۱۳۴۳ و کشتار دانش‌آموزان در سال ۱۳۵۷، مراسم بزرگداشت می‌گرفتند. عده‌ای از دانشجویان تصمیم گرفتند راهپیمایی این روز را به طرف سفارت آمریکا بکشانند. تصمیم بر این بود اگر پس از ۴۸ ساعت حضرت امام با تسخیر مخالفت کردند، بلافاصله آنجا ترک شود.

 برخی معتقدند دانشجویان پس از تسخیر سفارت، امام خمینی را در عمل انجام‌شده قرار دادند؛ یعنی امام پس از اطلاع از اقدام دانشجویان مرید خود، راهی جز تأیید حرکت آن‌ها نداشته است. نظرتان درباره این گزاره چیست؟
 این صحبت توهین به حضرت امام است. اساسا کسی نمی‌توانست حضرت امام را در عمل انجام‌شده قرار دهد. دشمنان امام و ملت ایران که می‌خواهند تحلیل تاریخ را تغییر دهند، این تهمت را باب کرده‌اند.

 خب چرا آقای موسوی‌خویینی‌ها یا دیگرانی مثل او حاضر نشدند به حضرت امام اطلاع دهند؟
چون بچه‌های دانشجو نمی‌خواستند. اساسا دانشجویان می‌گفتند دولت موقت، دولت ضعیف و ذلیلی است؛ به‌ویژه به‌دلیل اینکه در الجزایر با برژیسنکی، مشاور امنیت ملی کارتر، دیدار کرده بود. بلافاصله پس از تسخیر، حضرت امام، احمد آقا را برای بررسی اوضاع و بررسی اینکه دانشجویان تسخیرکننده متعلق به کدام دسته و گروه هستند، به تهران فرستادند. احمدآقا به امام اطلاع دادند دانشجویان تابع شما هستند و هرچه شما بگویید، انجام می‌دهند و درخواستشان هم این است آمریکا شاه را به ایران بدهد و ایران براساس قوانین خود، اما با نظارت بین‌المللی او را محاکمه کند. حضرت امام منطق دانشجویان را پذیرفتند و سپس، آن جمله معروف که «خوب جایی را گرفته‌اید» را بیان کردند.

چرا گروگان‌ها ۴۴۴ روز در ایران ماندند؟ برخی معتقدند این بازه زمانی می‌شد کوتاه‌تر باشد.
یکی از دلایل به این بازمی‌گشت که آمریکایی‌ها شرط ما مبنی‌بر تحویل شاه به ایران را اجرایی نکردند. آمریکایی‌ها دربرابر ملت ایران، امام و دانشجویان باختند؛ چون مجبور شدند شاه را از خاک خود بیرون کنند. همچنین، با بیرون‌کردن شاه از آمریکا مشکل گروگان‌ها حل نشد؛ چون دانشجویان معتقد بودند آمریکا به‌واسطه قدرتش می‌تواند شاه را در هر جای دنیا تسلیم ایران کند. البته برخی معتقدند آمریکا برای پاک‌کردن صورت‌مسئله (تحویل شاه به ایران) و درنتیجه، حل بحران گروگان‌ها، مجبور شد شاه را بکشد.

آیا طولانی‌شدن حضور گروگان‌ها در ایران، دلیل داخلی هم داشت؟
حضرت امام تصمیم‌گیری درباره موضوع گروگان‌ها را به مجلس سپردند. مجلس هم پس از چندین ماه، به تیم مذاکره‌کننده برای گفت‌وگو با طرف آمریکایی اجازه داد. آن تیم مذاکره‌کننده به توافقی با طرف آمریکایی رسید. آمریکایی‌ها در دومین بند آن توافق متعهد شدند دیگر در امور ایران دخالت نکنند؛ اما مانند برجام که زیر بازی زدند، آنجا هم زیر قضیه زدند؛ یعنی در موضوعات مختلف در امور ما دخالت کردند. درمجموع، توافق الجزایر با آمریکا توافق افتخارآمیزی برای ما نیست.
 
 برخی مدعی‌اند ۱۳‌آبان۱۳۵۸ عامل آغاز جنگ عراق علیه ایران بود. این گزاره چقدر حقیقت دارد؟
دلیل جنگ ایران و عراق نه صرف حادثه‌ای به‌نام ۱۳آبان بلکه کلا ذات انقلاب اسلامی بود. آمریکا و اسرائیل و دیکتاتوری‌های منطقه، از ترس اینکه انقلاب اسلامی در جاهای دیگر هم نفوذ پیدا کند، از همان اول با ترور و کودتا سعی کردند مسیر انقلاب را منحرف کنند. یکی از همین طرح‌ها، جنگ عراق علیه ایران بود. طرح این جنگ اساسا آمریکایی بود. سعودی‌ها هم با تأمین هزینه‌های جنگ، تلاش کردند جلو موج انقلاب ایران را بگیرند؛ چون باور داشتند اگر تجربه انقلاب اسلامی موفق شود، آن‌ها سقوط خواهند کرد.