بهره‌گیری از ایده‌های مبتکرانه غرب در آثار ادبیات دینی
ناصر نادری از نویسندگان برجسته کشور و کارشناس مجری در این نشست با بیان اینکه این نشست می‌تواند رهاورد قابل‌تاملی را در حوزه ادبیات دینی به‌دست آورد، اظهار کرد: در این نشست به‌دنبال بیان تاریخ ادبیات دینی کودک در غرب نیستیم بلکه تجربه‌های ادبیات دینی در غرب را مرور می‌کنیم و در عین حال فرصت‌ها و آسیب‌هایی که می‌تواند محتمل باشد را واکاوی می‌کنیم. امیدواریم بررسی مفاهیم و چیستی تجربه‌های ادبیات دینی در غرب بتواند رهاورد و اثرات مفیدی در نشر کتاب‌های دینی در بخش کودکان در ایران
بر جای بگذارد.
چهار انگیزه غربی‌ها برای کار دینی
حجت‌الاسلام غلامرضا حیدری‌ابهری از نویسندگان ادبیات دینی در این نشست با بیان اینکه تبعات تربیتی باورهای دینی با وجود رسانه‌های غربی ما را بر آن می‌دارد که در این حوزه مراقبت بیشتری را لحاظ کنیم، اظهار کرد: در غرب به چهار انگیزه کار دینی تولید می‌شود؛ یا این انگیزه‌ها از روی جنس کارهایی که تولید می‌شود به‌عنوان انگیزه دین‌گرایانه مطرح است، به این معنا که با علقه‌های دین کار دینی تولید می‌شود و در این زمینه جنس کار معرفی، دفاع و زیباسازی پیام‌های دین، مستند سازی، نزدیک کردن پیام‌های دینی به ذهنیت کودکان و... است؛ یک‌سری کار نیز با انگیزه‌های دین‌ستیزانه تولید می‌شود، بدین‌معنا که موضوع کار دینی است اما محتوا و مضمون نفی مفاهیم دینی یا ویرایش مفاهیم دینی با فضای سکولار است که اگر بخواهم مثالی بزنم به این معناست که مفهوم مجازات الهی در برخی آثار به عنوان یک مفهوم امروزی مطرح شده و قرار نیست از موضوع عبرت گرفته شود و این موارد اتفاقی و شخصی بوده است و دین را به یک قصه عادی تنزل می‌دهند.حیدری در ادامه به انگیزه سوم به‌عنوان انگیزه‌های دین‌شناسانه در تولید یک اثر دینی اشاره کرد و گفت: این انگیزه نه دین‌گرایانه و نه دین‌ستیزانه است بلکه دین را به‌عنوان یک پدیده معرفی می‌کند و آداب و تاریخ و احکام ادیان را نشان می‌دهد. انگیزه چهارم، انگیزه‌های کاسب‌کارانه است، یعنی نه علقه‌ای به دین وجود دارد و نه اینکه انگیزه دین‌ستیزی وجود دارد بلکه به دلیل اقتضای بازار اثری تولید می‌شود. در نهایت انگیزه پنجم، ابزارانگارانه است که در حقیقت تعریف آن برای سلامت کودک مؤثر است؛ لذا به تناسب این پنج انگیزه سنخی از کار دینی تولید می‌شود.
نویسنده آثار دینی برای کودکان در انتهای صحبت خود به نوع تألیف کتاب کودک در حوزه دین اشاره کرد و گفت: کتاب‌های دینی در ایران به‌گونه‌ای نوشته می‌شود که کودکان تلقی کتاب زندگی از آن ندارند. روان‌شناسی که زبان کودک را بفهمد، می‌تواند کتاب کودک را آنالیز کند؛ لذا اطلاعاتی که در دانشگاه تدریس می‌شود باید وارد میدان عمل شود. دو سری کار در غرب وجود دارد که می‌توانیم از آن‌ها بهره بگیریم؛ یکی کارهای قابل‌ترجمه و دیگری کارهای قابل‌استفاده است، کتاب‌هایی که در حوزه ادبیات دینی در کشور تولید می‌شوند، اکثراً معرفی تاریخ و سیره پیامبران و معجزات آن‌ها به صورت جداگانه در کتاب‌های مختلف است و معرفی جامعی نداریم، در حالی که در یکی از کتاب‌های غرب این موضوع با نگاه جامعی ارائه شده است.
ناشران اروپایی تکلیف خود را با دین روشن کرده‌اند
در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام علیرضا سبحانی‌نسب از دیگر نویسندگان و ناشران ادبیات دینی با بیان اینکه بر اساس تجربیات مطالعه کتاب‌های دینی غرب و در سفری که به کشورهای اروپایی داشته‌ام، تقریباً هیچ ناشر بزرگی نداریم که بخش کودک نداشته باشد و کمتر ناشری داریم که تکلیف خود را با بخش دینی روشن نکرده باشد، اظهار کرد: اغلب نویسندگان ورود جدی به این حوزه داشته‌اند. در کشورهای غربی در بحث خداوند، نیایش و دعا با عناوین مختلف، در مورد چگونگی مرگ و اغنا کردن ذهن کودکان نسبت به مرگ نزدیکان، در مورد پیامبران و انجیل و تورات، در مورد مسائل اخلاقی که در دین می‌گنجد، در خصوص فرشتگان و ارتباط با عالم غیب آثار خوبی البته با نگاه خودشان دارند. در ادبیات غرب مهم‌تر از موضوع، تکثر قالب است. در ادبیات غرب این تکثر قالب یعنی اینکه سوژه همان است ولی ایده تفاوت دارد و در یک موضوع نوآوری به وجود می‌آورند.
سبحانی‌نسب با اشاره به اینکه در غرب یک محدوده بسیار کوچک از معارف مسیحیت قابل انتقال به کودکان است اما همان را نیز در قالب‌های مختلف مطرح می‌کنند، بیان کرد: در نشر غرب اگر دنبال یک کتاب ادعیه باشید با یک نشر روبه‌رو نیستید بلکه50 نشر با 50گونه که هر یک زیبایی خاصی دارد، وجود دارد. ادبیات غرب بین 100 تا 150 سال در کار کتاب جدی‌تر از ما هستند و سبب شده در تعداد کلمات برای هر رده سنی به استاندارد خاصی برسند اما در ایران نویسنده و ناشر حس بدی دارد از اینکه کوتاه نوشته و چاپ شود. استفاده بسیار عالی از رنگ‌ها در ادبیات غرب از دیگر مواردی است که سبب جذب مخاطب می‌شود.
این ناشر قدیمی در ادامه به سه مسأله مهمی که یک کتاب داشته باشد، اشاره کرد و با ذکر اینکه کتاب سه اثر مهم شامل آگاهی‌بخشی، عاطفه‌برانگیزی و ایمان‌افزایی دارد، ادامه داد: کتاب‌های دینی باید این ویژگی‌ها را به طور جدی داشته باشند؛ لذا می‌بینیم که در غرب، ادبیات دینی اگرچه از نظر محتوا محدود است ولی از نظر قالب تنوع و تکثر فراوانی دارد که قابل ایده گرفتن است. ساختار و مهندسی محتوا و معماری زیباسازی متن را می‌توانیم از آثار ادبیات دینی غرب فرابگیریم.
ادبیات دینی کودک از پدیده‌های نو غفلت کرده است
در ادامه نادری، کارشناس و مجری این نشست تصریح کرد: در ایران در حوزه عرفان و اخلاق دین، کم‌کاری مشهود است؛ لذا از حیث طراحی مفهومی سوژه می‌توان از آثار سایر ناشران دنیا الهام گرفت. وی با طرح این سؤال که آیا در کارهای دینی به تعبیر قرآن کریم آن بهجت‌انگیزی وجود دارد یا خوانش خواستنی و شیرین برای کودک رخ می‌دهد یا اینکه در دایره واژگانی روان‌شناسی رشد کودک را مرور می‌کنیم، خاطرنشان کرد: یکی از ضعف‌های ما در حوزه ادبیات دینی کودک این است که از زندگی امروزی کودکان و پدیده‌های نو غفلت شده است و نویسندگان و مدیران باید در این بخش توجه بیشتری را لحاظ کنند و بدانند برای کودک هزاره سوم کار تولید می‌کنند. عمر ادبیات کودک در ایران نسبت به ادبیات بزرگسال کوتاه‌تر است؛ البته در غرب نیز همین‌گونه است ولی نسبت به ما تجربه‌های بیشتری دارند و حرفه‌ای‌تر عمل کرده‌اند و باید از تجربه‌های آنان براساس دل‌مشغولی خود حرکت کنیم. دغدغه نسبت به کار گروهی و فضای نقد و دغدغه بازخوردشناسانه از دیگر مواردی است که در ادبیات غربی توجه ویژه‌ای به آن می‌شود.وی با ذکر این نکته که از تجربه‌های تولید آثار ادبیات دینی در غرب می‌توانیم در ایران به‌عنوان نویسنده و ناشر استفاده کنیم، گفت: طراحی ساختار، فرم ارائه کار و شیوه خلق متن از جمله کارهای قابل تأمل است. نکته بارز در تولید متن دینی در غرب، حضور و نقش روان‌شناسان است زیرا در ایران معمولاً نویسندگان خوداتکا و بدون استفاده از یافته‌های روان‌شناسی کار تولید می‌کنند. تولید آثار دینی در غرب گروهی است و ویراستار نقش راهبری کلان اثر را انجام می‌دهد. آثار دینی در غرب با زبان امروزی ولی به تمام دل‌مشغولی‌های زندگی می‌پردازد که هم در ساحت روان‌شناسی و عرفانی و فلسفی مطرح است و این همان نکته‌ای است که در حوزه اخلاق و عرفان دین در ادبیات ایران کم‌کاری کاملاً مشهود است. همچنین می‌توان از حیث طراحی مفهومی سوژه نیز از ادبیات غرب الهام گرفت.
نشر واتیکان نمونه عالی تولید نشر دینی است
وی افزود: به عقیده من نشر واتیکان یکی از مهم‌ترین ناشران جهان و نمونه عالی در تولید نشر آثار دینی است که از تولد تا مرگ انسان در حوزه دین کتاب تولید کرده است و آن‌ها برای هر برهه از زندگی انسان دغدغه دارند. وی به لزوم تأسیس مرکز مطالعات ادبیات دینی جهان در ایران اشاره کرد که هم‌اکنون به‌عنوان یک خلأ مطرح است و افزود: باید در ایران به شکل هوشمندانه و حساب‌گرایانه آثار ادبیات دینی غرب و شرق را پالایش کنیم.
