محدودترین اینترنت جهان بیشترین کاربر دنیا را دارد
اینترنت چینی توسط چه سازمان‌هایی
اداره می‌شود؟
نخستین ارتباط چین با اینترنت به منظور تماس با دانشگاهی در آلمان در ۲۰ سپتامبر ۱۹۸۷ برقرار شد. از آن زمان تاکنون اینترنت در چین آن قدر رشد کرده که امروز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پایگـاه‌هـای کاربران اینترنت در جهان شناخته می‌شود.
در سپتامبر ۱۹۸۷، شبکه آموزشگاهی چین نخستین گره پست الکترونیک اینترنت ملی را ساخت و نخستین ایمـیل را از چـین به خارج فرستاد. هنگامی که مرکز اطلاعات شبکه اینترنت چین نخستین گزارش آماری خود را در خصوص توسعه اینـترنت در سال ۱۹۹۷ منتشر کـرد، فـقط 299 هزارهاست کامپیوتر و ۶۲۰ هزار نفر کاربر اینترنت در چین وجود داشت . این رقم ، در سال ۲۰۰۹، به۳۸۴ میلیون نفر کاربر اینترنتی رسید. در چین ، قانون‌گذاری در مورد صنعت ارتباطات دوربرد از قبیل اینترنت در اختیار وزارت صنعت اطلاعات است که جانشین وزارت پست و ارتباطات راه دور شد.
از دیگر بازیگران مهم در سیاست‌گذاری اینترنتی چین مجلس ایالتی (بالاترین مرجع تصمیم‌گیری)، کمیسیون برنامه‌ریزی و توسعه ایالتی، وزارت فـرهنگ و وزارت امنیت عمومی هستند.
در چین، مهم‌ترین متولی خدمات ارتباطی، وزارت صنعت و فناوری اطلاعات است که به غیر از مقررات رادیو و تلویزیون ، بقیه قوانین را به مرحله اجرا می‌گذارد. مقررات و نظارت بر رادیو و تلویزیون به عـهده سـازمان مدیریتی رادیو، فیلم و تلویزیون است.
از آنجا که تعداد شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی سراسری و محلی در چین به هزاران شبکه می‌رسد، محول کردن نظارت به یک سازمان جداگانه منطقی به نـظر مـی‌رسد. از طرف دیگر، ساخت دو ابررایانه که هر دو از بزرگ‌ترین ابررایانه‌های جهان هستند و همین طور طراحی سیستم عامل «Kylin» در چین که گفته می‌شود یک لایه امنیتی اضافی دارد و گسترش آن در ارتش و سازمان‌های حـساس صـرف نـظر از مقاصد نظامی و دولتی آن که گـفته می‌شود جهت آمادگی در برابر حملات در جنگ سایبری ساخته شده است، نشان از پیشرفتهای چین در این زمینه دارد.
این سازمان‌ها اینترنت را چطور فیلتر کردند؟
هنگامی که دولت ضریب نفوذ اینترنت را افزایش داد، به طور وسیعی دست به کـنترل مـحتوای اینـترنت زد. اینترنت چین بر پایه یک اینترنت دولتی بنا شده است. در اوایل سال ۱۹۹۷ مجلس ملی رأی برای اصلاح قوانین مـوقت جمهوری خلق چین در خصوص اداره شبکه‌های اطلاعاتی اینترنتی را اعلام کرد. سازمان‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنتی بـرای اتـصال به شبکه اینترنت جهانی تنها از طریق یکی از چهار شبکه ملی اصلی می‌توانند دسترسی پیدا کنند. این چهار شبکه امتیاز اتصال مستقیم به اینترنت جهانی را دارند اما آن‌ها نیز نیاز به عبور از مـیان دروازه‌های بین‌المللی دارند. بنابراین تمامی ترافیک‌های بین‌المللی و اینترنت جهانی باید از این دروازه‌ها عبور کنند. در این دروازه‌ها می‌توان ، فایروال‌ها، خدمات پروکسی، نرم‌افرازهای فیلتر کردن و دیگر وسایل مـونیتورینگ را نـصب کرد.
در اواخر سال ۱۹۹۷، وزارت امنیت عمومی و شورای ملی مقررات‌مربوط به این شبکه‌ها را برای مدیریت امنیت شبکه اطلاعاتی کامپیوتری بین‌المللی تنظیم کردند. سانسور اینترنت در چین سابقه‌ای چند ساله دارد و دولت چین تقریباً از سال ۱۹۹۶ مبارزه خود را با فیلترینگ ۱۰۰ تـارنما آغـاز کرده و در سال ۲۰۰۲ به آن شدت بیشتری بخشید. در دنیای فناوری اطلاعات ، نام چین بـا سـانسور اینترنت گره خورده است . به‌رغم پیشرفت‌ها و موفقیت‌های زیادی که این کشور در عرصه فناوری اطـلاعات و ارتـباطات داشـته ، هنوز سانسور اینترنت موضوع جنجال برانگیزی در این کشور است .
سیستم معروف به فـایروال بـزرگ چـین نمونه مشخصی از اعمال فیلترینگ فراگیر بر بخش اعظمی از محتوای اینترنت است .
از ۱۰۰ سایت پربیننده جـهان ، ۱۲ سـایت در چـین فیلتر هستند. به غیر از محتوای غیراخلاقی ، دسترسی به بسیاری از سایت‌های خبری و اطلاع‌رسـانی جـهانی امکان‌پذیر نیست و دسترسی به برخی دیگر نیز در بازه‌های زمانی متفاوت مـسدود شـده اسـت . قوانین سانسور اینترنت در چین ، کلی و متنوع است که می‌تواند با تفسیرهای متفاوت ، مـنجر بـه مسدود شدن بسیاری از سایت‌ها شود. در بخشی از تحقیقی که در دانشکده حقوق دانشگاه هـاروارد در آمـریکا در زمـینه فیلتر کردن تارنماهای اینترنتی در سال 2012 انجام شد، مشخص شد کشور چین در صدر جدول فـیلترینگ تـارنماهای اینترنتی قرار دارد، این در حالی است که در صدر بالاترین کاربران اینترنتی در دنیا نیز هـست . ازجـمله مـواردی که دولت چین به آن حساس است می‌توان به استقلال تایوان و تبت، خشونت پلیس، واقعه تاریخی مـیدان «تـیانمن» در ۱۹۸۹، پورنـوگرافی، تارنماهای بی بی سی و ویکی‌پدیا اشاره کرد. مسأله فیلترینگ و سانسور اینترنت یکـی از مـسائل مهم و جنجالی در این کشور بوده است . سانسور اینترنت به طرز وسیعی و بر طبق قوانین مختلفی در چین اعـمال می‌شود؛ در حالی که قانون یا روند مشخصی به‌طور ویژه برای این سانسور وجـود نـدارد. نخستین قانون محدودیت اینترنتی چین در سال ۱۹۹۶ وضع شـد. بـه مـوجب یکی از بندهای این قانون هیچ واحد یا شخصی حـق‌نـدارد خودش ارتباط بین‌المللی مستقیم به وجود آورد و همه پیوندهای ارتباطی باید از طریق شرکت‌های ارتباطی مورد تأیید و دارای گواهینامه بـاشد.
در سال‌های بـعد نـیز قـوانین بیشتری وضع‌شد. به غیر از فـیلترینگ، مـواردی چون محتوای غیراخلاقی و ضدبشری ، تلاش اصلی دولت چین برای سانسور اینترنت برای جـلوگیری از شـکل‌گیری جنبش‌های مختلف اجتماعی مـانند جنبش‌های ضدآلودگی مـحیط‌زیسـت و جنبش‌های نژادی است کـه تـوسط خدمات پیام‌رسانی فوری یا شبکه‌های اجتماعی ، عمومی و سازمان‌دهی شده‌اند. آرای انتقادی در انجمن‌های اینترنتی، وبلاگ‌ها و درگاه‌های بـزرگ اینـترنتی مثل سینا معمولاً در عـرض چند دقیقه پاک می‌شوند. بـه غیر از فیلترینگ محتوای سایت‌ها، فعالیت‌های شخصی کاربران اینترنت نیز در چین رصد می‌شود. حساسیت اصلی روی ارتباط با گروه‌های خـارج کشور، امـضای بیانیه‌های آنلاین و مطالب مرتبط با تـغییرات دولتی است . در نیمه دوم سال ۲۰۰۹ سایت‌های فیس بوک و توییتر، که از پربیننده‌ترین سایت‌های جـهان هستند، در چین فیلتر شدند. سایتی کـه فـیلتر می‌شود از نـتایج موتورهای جست‌وجوی چـینی نـیز کنار می‌رود.
چینی‌ها چطور سفت‌وسخت‌ترین فیلترینگ جهان را تحمل می‌کنند؟
ماه گذشته بود که نشریه «اکونومیست» در آخرین شماره خود به بررسی تجربه فیلترینگ اینترنت در کشورهای مختلف پرداخت. این نشریه درباره تعامل مردم با فیلترینگ در چین چنین نوشت: «چین سانسورهای سفت و سختی موسوم به «فایروال بزرگ چین» پیاده می‌کند. فایروال بزرگ نام مستعار برای سیستم پیشرفتهای است که رژیم چین برای سانسور و نظارت بر ترافیک آنلاین در داخل و خارج از کشور استفاده می‌کند. این سیستم دسترسی به سایت‌های محبوب از جمله فیس‌بوک، توییتر، گوگل، یوتیوب، جی‌میل و غیره را محدود می‌کند. چینی‌ها در ابتدا مخالف فیلترینگ بودند اما در طول زمان، این برنامه رشد مصرف اینترنت داخلی، توسعه شرکت‌های داخلی و کاهش اثربخشی شرکت‌های خارجی را به دنبال داشته است.» واقعیت این است که فیلترینگ در چین باعث کارآفرینی گسترده شده است. سرمایه‌گذاری گسترده دولت و اتخاذ سیاست‌های یکپارچه در زمینه حمایت از شرکت‌های بومی باعث شده مشکلات استفاده از محدودترین اینترنت جهان به حداقل برسد. نرم‌افزارهایی که سرورهایشان ظرفیت میزبانی 800 میلیون کاربر را دارند یقیناً می‌توانند رضایت کاربران را فراهم کنند. در کنار قابلیت‌های فنی، واقعیت دیگری هم باعث پذیرش سیاست‌های متمرکز دولت چین شده است. واقعیتی به نام برخورد قاطع با مفاسد اقتصادی در کشور. چین به جهت اقتصاد فربه دولتی با مشکلات عدیده ارتشاء و فساد اقتصادی و اداری دست و پنجه نرم می‌کند. در مقابل دستگاه‌های نظارتی دولت چین با پیگیری سفت‌وسخت و بدون اغماض در برابر مسوولان و افراد مشهور باعث اعتماد مردم شده‌اند. مردم محدویت‌ها را برای رسیدن به منافع ملی، رونق اقتصادی و مصونیت امنیتی کشور پذیرفته‌اند و از طرف دیگر می‌دانند که این محدودیت‌ها شامل همه می‌شود و هیچکس در برابر قانون برابرتر نیست. یکی از آخرین نمونه‌های این برخوردهای قاطع بازجویی از
«فان بینگ بینگ» سرشناس‌ترین بازیگر زن چین بود. خانم فان سه‌ماه ناپدید شد و هیچکس خبری از او نداشت. گمانه‌زنی‌های مختلفی درباره این بازیگر بین‌المللی سینمای چین توسط مردم و رسانه‌های زرد انجام شد. در نهایت مشخص شد ایشان، طی سه ماهی که مفقود شده بود به علت فرار مالیاتی در استان جیانگسوی چین تحت بازجویی مقامات دولتی قرار داشته است و در نهایت به دلیل حسن سابقه به پرداخت 86 میلیون دلار جریمه به علت فرار مالیاتی محکوم شد. او پس از آزادی در صفحه شخصی‌اش متنی به عنوان عذرخواهی از مردم چین منتشر کرد و همه بدهی‌اش را به اداره مالیات پرداخت کرد. حقیقت آن است که اگر مسوولان کشور به شکل یکپارچه و متحد، صادقانه آسیب‌ها و مسائل اینترنت بدون نظارت را با مردم در میان بگذارند و از سوی دیگر زمینه را برای رفع نیازهای روزمره مردم فراهم کنند بدون تردید با همراهی توده‌های مردم مواجه خواهند شد.
