ساز ناکوک اروپا در کنسرت برجامی ترامپ
در همین رابطه خبرگزاری «رویترز» هفته گذشته گزارش داد براساس اسنادی محرمانه که به آنها دست‌یافته،
در جلسه وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا -که روز چهارشنبه (هشتم فروردین) پشت درهای بسته در بروکسل برگزار شد- نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه اروپا به‌منظور ترغیب «دونالد‌ترامپ» رییس‌جمهور آمریکا برای ماندن در توافق هسته‌ای با ایران، درباره پیشنهاد وضع تحریم‌های جدید علیه برنامه موشکی ایران گفت‌وگو کرده‌اند. بنابراین گزارش، احتمال می‌رود تروئیکای اروپایی (شامل آلمان، انگلیس و فرانسه) در نشست آتی وزیران خارجه این اتحادیه (در بیست‌وهفتم فروردین) درباره برنامه موشکی بالستیک ایران و نقش آن در جنگ سوریه، تحریم‌های جدیدی علیه تهران وضع کنند.
به گزارش رویترز این سه کشور حتی فهرستی از اسامی مقامات ایرانی که مدعی‌اند در برنامه موشکی جمهوری اسلامی و نیز در حمایت از حکومت قانونی سوریه، نقش دارند تهیه کرده و در اختیار سایر اعضای اتحادیه اروپایی قرار داده‌اند. گفته می‌شود این تحریم‌های جدید ناقض برجام نخواهد بود، چرا‌که دربرگیرنده موارد هسته‌ای نیست. علاوه‌براین، گروه تروئیکا خاطرنشان کرده‌اند به‌طور موازی در حال تلاش «برای دستیابی به تأییدیه‌ای ماندگار در خصوص حمایت آمریکا از برجام، بعد از ماه مه» هستند. اما در پایان، نمایندگان سه کشور مزبور نتوانستند سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا را برای اعمال این تحریم‌ها قانع کنند و با اعلام مخالفت ایتالیا در کنار اتریش و اسپانیا، نهایتاً این طرح «کماندویی» شکست خورد.
لازم به ذکر است، ترامپ پیش‌تر در دهه پایانی دی‌ماه سال گذشته ضمن آنکه به قول خود برای آخرین‌بار، پایبندی ایران به برجام و تعلیق تحریم‌های هسته‌ای آن را در سایه برجام تأیید کرد، تمدید مجدد این توافق (در بیست‌ودوم اردیبهشت سال جاری) را منوط به اصلاحات در برجام شامل بازرسی از سایت‌های نظامی ایران، دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای آن ذیل توافق و اعمال تحریم‌های جدید علیه برنامه موشکی این کشور دانست.
وی همزمان از کشورهای اروپایی خواست منابع مالی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را قطع کرده و تمامیت گروه حزب‌الله لبنان را در فهرست «سازمان‌های تروریستی» قرار دهند. به گفته رییس‌جمهوری آمریکا چنانچه این نقایص برطرف نشود واشنگتن از برجام خارج خواهد شد.
تاکید موگرینی بر پایبندی اروپا به برجام
از سویی، «فدریکا موگرینی» مسوول ارشد سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا در روزهای پایانی اسفندماه در آغاز نشست وزاری خارجه 28 کشور اروپایی اعلام کرد که این اتحادیه قصد اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را ندارد. با این وجود، وی تاکید کرد که مسائل خارج از چارچوب برجام وجود دارند که اتحادیه اروپا به‌صورت جداگانه درباره آنها با ایران گفت‌وگو می‌کند. موگرینی با اشاره به مسائل منطقه‌ای و سوریه گفت که اهمیت دارد که بحث درباره این موضوعات از برجام جدا نگاه داشته شوند. وی پس از برگزاری این نشست باردیگر با تاکید بر اهمیت حفظ برجام گفت: «در حال آمادگی برای مواجهه با وضعیتی هستیم که چنانچه در جاهای دیگر [آمریکا] تصمیمات دیگری در خصوص برجام گرفته شود از منافعمان محافظت کنیم.» در همین‌حال، روزنامه «گاردین» گزارش کرد اتحادیه اروپا در حال بررسی امکان فراهم آوردن دسترسی به خطوط اعتباری اضطراری و حمایت‌های مالی از شرکت‌های خواستار تجارت با ایران، در صورت خروج آمریکا از برجام است.
جانسون: بدون آمریکا نیز می‌توان برجام را حفظ کرد
از سوی دیگر، «بوریس جانسون» وزیرخارجه انگلیس نیز روز چهارشنبه هفته گذشته در جمع نمایندگان پارلمان این کشور گفت: « اتحادیه اروپا ممکن است بتواند در صورت خروج ترامپ از برجام، این توافق را زنده نگاه دارد.» بنا به گفته وی «در صورت خروج آمریکا از برجام، این توافق ارزش کمتری خواهد داشت و کار با آن دشوارتر خواهد شد، اما می‌توان بدون آمریکا نیز آن را حفظ کرد.»
نگرانی واشنگتن از گسترش روابط برلین-تهران
وبگاه آمریکایی-صهیونیستی «واشنگتن فری‌بیکن» در گزارشی با ابراز نگرانی از نزدیکی روابط آلمان-ایران نوشت: برلین اخیراً طیفی از تدابیر ضداسرائیلی را در پیش گرفته و در حال نزدیک‌تر شدن به تهران است. به نوشته این وبگاه، آلمان همچنین به مانع اصلی در مذاکرات بر سر اصلاح برجام تبدیل شده و حاضر نیست از تلاش‌ها در راستای محدودکردن برنامه موشک‌های بالیستیک ایران حمایت کند.به ادعای این وبگاه دست‌راستی در عرصه سیاست واشنگتن، «آلمان‌ها به تسهیل‌کننده اصلی دسترسی ایران به مواد با مصارف دوگانه و واردات فناوری بدل شده‌اند. این کالاهایی است که ظاهراً غیرنظامی به نظر می‌رسد، اما می‌تواند به ایران در پیشبرد برنامه‌های موشکی و هسته‌ای این کشور کمک کند. علاوه‌براین، آلمان در گفت‌وگو با مذاکره‌کنندگان آمریکایی روشن کرده که باور ندارد برنامه موشکی ایران باید موضوع بازگشت تحریم‌های لغو شده بر مبنای توافق هسته‌ای باشد. آلمان‌ها در عوض معتقدند غرب باید ضمن ادامه لغو تحریم‌ها، با ارائه مشوق‌های اقتصادی به ایران پیشنهاد مذاکره بر سر موشک‌های بالیستیک‌اش را بدهد؛ دقیقاً مانند امتیازاتی که در برجام ارائه شد. همزمان، برلین مانع تلاش‌ها برای پیوستن رژیم اسراییل به 15 عضو ادواری شورای امنیت سازمان ملل‌متحد شده است.»
منافع متضاد دو سوی آتلانتیک درباره برجام
با توجه به موارد فوق، آنچه که تاکنون شاهد آن بوده‌ایم حمایت صریح و قاطع کشورهای اروپایی چه به صورت منفرد و چه به‌صورت جمعی و در قالب اتحادیه همواره از برجام (درست درجهت مخالف رویکرد آمریکای دوره ترامپ) است. اما سؤال این است که علت اختلاف و انشقاق در محور غرب بر سر ادامه یا لغو برجام چیست؟
به عقیده کارشناسان مسائل سیاسی، در حالی که دولت آمریکا در جهت منافع رژیم صهیونیستی و عربستان به‌دنبال انزوای ایران و تضعیف نفوذ آن در منطقه غرب‌آسیا است، اتحادیه اروپا برجام را به‌لحاظ راهبردی در راستای امنیت خود و عامل اصلی در ایجاد ثبات در مرزهای شرقی‌اش می‌داند. اروپایی‌ها از دهه‌های گذشته نیز همواره سیاست گفت‌وگو، تعامل، مشارکت اقتصادی و مهار ایران را به شیوه‌های یکجانبه‌گرایانه و جنگ‌طلبانه واشنگتن ترجیح داده‌اند. در این میان نباید نقش لابی گسترده و پرقدرت صهیونیسم بین‌الملل و کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس در شکل‌دهی به سیاست ایالات‌متحده در قبال ایران را نیز نادیده گرفت. عامل دیگر به منافع بعضاً متضاد اقتصادی و تجاری دو سوی آتلانتیک باز می‌گردد. اتحادیه اروپا به‌هیچ وجه خواستار ازدست دادن بازار ایران نیست و در‌عین‌حال گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کشورها و مناطق مختلف جهان از جمله ایران از اولویت‌های آن بوده است.
می‌دانیم طی سال‌های گذشته این اتحادیه از جمله شرکای اقتصادی اصلی ایران بوده و توافق هسته‌ای و متعاقب آن لغو تحریم‌ها برای اروپا فضایی تجارتی هرچند اندک ایجاد کرده که مجدداً می‌تواند از مزایای آن بهره‌مند شود. آمارهای مختلف نیز حاکی از رشد قابل‌توجه مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با ایران پس از امضای برجام است. اما منافع اقتصادی آمریکا بیشتر در راستای سیاست‌های مالی یهودیان و صنایع تسلیحاتی این کشور و به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ صراحتاً بر درون‌گرایی اقتصادی و خروج از توافقات تجاری با دیگر کشورهای جهان تعریف شده است.
با عطف به موارد فوق‌الذکر به نظر نمی‌رسد بروکسل حاضر باشد در موضوع برجام به سادگی با مواضع آمریکا همراهی کند؛ اما شاید قصد داشته باشد با وضع تحریم‌های جدید دولت آمریکا را به ماندن در برجام قانع کند. در پایان باید این نکته را نیز درنظر گرفت که آمریکا برای تشدید فشارها بر ایران، درهرحال به همراهی اتحادیه اروپا نیاز دارد و عدم همراهی این اتحادیه، آمریکا را بیش از پیش در عرصه بین‌المللی منزوی خواهد ساخت.
