فرصت یک‌هفته‌ای ایران به غرب
خداحافظی با پروتکل الحاقی
سوم اسفند زمان اجرای بند ششم قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران فرا می‌‌رسد. طبق این بند از قانون ضدتحریمی مجلس، نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف خواهد شد؛ چنانکه علیرضا زاکانی، نماینده مجلس روز گذشته در صحن مجلس با اشاره به قانون مجلس تاکید کرد: «اگر آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان حرکت نکنند، اسفند خداحافظی با پروتکل الحاقی و خروج ناظران است.» زاکانی با بیان اینکه دوره «بزن در رو» تمام شده است، گفت: دوره تحمیق ملت‌ها و تحمیل ننگ‌نامه‌ها نیز تمام شده است، لااقل برای ایران اسلامی دیگر قابل تکرار نخواهد بود.
از زمان اجرای قانون ضدتحریمی مجلس، اروپایی‌ها به جای پاسخگویی به بدعهدی‌هایشان، در واکنش به برداشته شدن گام‌های پنج‌گانه ایران و همچنین اجرای بخش‌هایی از مصوبه اخیر مجلس طلبکارانه اظهاراتی را مطرح کردهاند. تروئیکای اروپایی در تازه‌ترین بیانیه خود، اتهاماتی را متوجه جمهوری اسلامی ایران کرده و عملا به کشورمان بابت «مقابله‌به مثل» با بدعهدی خود هشدار داده‌اند. این درحالی است که تروئیکای اروپایی پس از خروج دولت ترامپ از برجام، نه‌تنها چنین خشمی را علیه کاخ‌سفید بروز ندادند، بلکه به پازل‌های تکمیل‌کننده استراتژی«فشار حداکثری آمریکا علیه ایران» تبدیل شدند. بیانیه‌‌ای که با واکنش وزیر امورخارجه کشورمان مواجه شد و ظریف در توییتی در این خصوص نوشت: آیا شرکای تروئیکای اروپایی ما تاکنون پاراگراف ۳۶ برجام و نامه‌های پرشمار ایران مبتنی بر آن پاراگراف را خوانده‌اند؟ بر اساس چه منطقی این باید ایران باشد که تدابیر جبرانی خود که یک‌سال تمام بعد از خروج ایالات متحده از برجام - و ادامه نقض آن - اتخاذ شد را، متوقف کند؟ تروئیکای اروپایی برای عمل به وظایفش چه کرده است؟
آمریکا در فکر توافقی طولانیتر و بهتر از برجام
جو بایدن باوجود اینکه در ایام تبلیغات انتخاباتی با تقبیح اقدام ترامپ در خروج از برجام گفته بود قصد دارد آمریکا را به این توافق بازگرداند اما دولت او رویکرد دیگری در قبال برجام در پیش گرفته است. دولت بایدن گفته این ایران است که باید نخست گام‌هایی را که برای کاهش تعهداتش به توافق برداشته به عقب برگرداند؛ گویا رییس‌جمهور جدید آمریکا فراموش کرده است که «توقف برجام»، محصول خروج دولت ترامپ از توافق هستهای بوده و در حال حاضر نیز اگر واشنگتن می‌خواهد به این توافق بازگردد، باید از منظر یک «بدهکار» و نه «طلبکار» با ماجرا برخورد کند! فراتر از آن، واشنگتن با خروج یکجانبه از توافق هستهای و وضع تحریم‌های ثانویه علیه کشورمان، هزینه‌هایی را متوجه بخش‌های اقتصاد، خدمات عمومی ، صنعت، بهداشت و ... کرده که همه آنها باید جبران شود؛ اما مقامات دولت جدید آمریکا می‌گویند كه دنبال توافق قوی‌تر و بهتر با ایران هستند. در همین زمینه بلینکن، وزیر خارجه آمریکا گفته است: «چنانچه ایران به برجام برگردد، آمریکا هم همین کار را خواهد کرد و سپس با همکاری متحدان و مشترکانش به دنبال رسیدن به توافق «طولانیتر و بهتر» با ایران خواهد بود.»
از سوی دیگر رسانه انگلیسی رویترز مدعی شده كه دولت «جو‌بایدن»، رییس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در حال بررسی چند ایده برای احیای توافق هستهای است. خبرگزاری رویترز به نقل از سه منبع آگاه گفت یکی از گزینه‌های مورد بررسی در دولت آمریکا نوشته برداشتن گام‌های کوچک از سوی هر دو طرف بدون بازگشت به رعایت برجام با هدف خرید زمان است. آنها اعتقاد دارند چنین رویکردی می‌تواند روند رو به تخریب در روابط میان ایران و آمریکا که بعد از خروج آمریکا از برجام در دولت «دونالد ترامپ» آغاز شده را کند کرده و از سطح تنش‌ها بکاهد. مطابق این گزینه، واشنگتن ممکن است به ایران اجازه دهد از برخی مزایای اقتصادی به ارزشی کمتر از آنچه در توافق هستهای برجام وعده داده شده است، برخوردار شود. یک منبع به خبرگزاری رویترز گفته چنانچه جمع‌بندی دولت بایدن این باشد که مذاکره بر سر بازگشت کامل به برجام زمان‌بر خواهد بود ممکن است رویکرد متعادل‌تری اتخاذ کند و یا ارائه وام از سوی صندوق بین‌المللی پول به ایران که دولت ترامپ مانع اعطای آن شد یا ارائه تسهیلات اعتباری از سوی اروپا به جمهوری اسلامی، از گزینه‌های احتمالی موجودی است که دولت بایدن آنها را تحت بررسی دارد.
رفع گره برجام با رفع تحریم
با وجود چنین اظهارنظر و تحلیل‌هایی، آنچه از شواهد پیداست، دولت بایدن هنوز در خصوص سیاست‌هایش در قبال ایران و برجام تصمیم نگرفته و موضع او کماکان این است که قبل از بازگشت آمریکا به برجام ایران باید اقداماتی را که در راستای کاستن از تعهداتش در برجام برداشته به عقب برگرداند. ایران اعتقاد دارد گره برجام فقط با رفع تحریم‌ها باز خواهد شد و حالا با ابتکار عمل مجلس، توپ در زمین غرب است تا تصمیم خود را برای نجات برجام بگیرد؛ چنانکه ظریف به بایدن هشدار داده بود که «پافشاری بر سیاست‌های شکست‌خورده رییس‌جمهور پیشین این کشور در قبال ایران شکست‌های بیشتری را برای آمریکا به دنبال خواهد داشت.» روزنامه لس‌آنجلس تایمز نیز در گزارشی خطاب به بایدن نوشته‌بود: «برجام سنگری در برابر تهدید هسته‌‌ای‌شدن ایران است که ایالات متحده تحت دولت ترامپ با بی‌فکری آن را تضعیف کرد. در این ارتباط، بایدن باید مانند بسیاری از موارد دیگر جسورانه اشتباهات سلف خود را برطرف کند.»
پایانی بر تاکتیک بازگشت پوچ
حال «لغو تحریم‌های ایران» به همراه «ارائه تضمین‌های لازم برای لغو آنها»، مسیری است که آمریکا و مهره‌های اروپایی آن باید جهت بازگشت به برجام طی کنند. آنچه برای جمهوری اسلامی ایران اصالت و موضوعیت دارد، «بازگشت بایدن و دموکرات‌ها به برجام» نیست، بلکه «رفع تحریم‌ها» است. دموکرات‌ها مدت‌هاست روی تاکتیکی به نام «بازگشت پوچ به برجام» تمرکز کردهاند. حال طرف غربی یک هفته فرصت دارد تا تعهداتش برای رفع تحریم‌ها که مردم را تحت فشار گذاشته اجرایی كند یا آنکه مطابق با مصوبه مجلس بازی یکطرفه ایران در برجام نیز به پایان خواهد رسید و دشمن متوجه خواهد شد که تحریم علیه ملت ایران، رفتار بی‌هزینه‌ای نخواهد بود.
عمویی: مجلس بر اجرای قانون ضدتحریمی اصرار دارد
در همین زمینه ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاسی خارجی مجلس در گفت‌وگو با «صبح‌نو» گفت: مجلس در قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها زمان‌بندی‌‌‌های مختلفی را در نظر گرفته است که یکی از آن زمان‌بندی‌ها، لغو اجرای داوطلبان پروتکل الحاقی دو ماه پیش از لازم‌الاجراشدن این قانون است که اگر طرف غربی و اروپایی و اقدامی در جهت عادی‌سازی روابط بانکی ایران و گشایش در فروش نفت ایران فراهم نکند، در آن چارچوب ایران بعد از دو ماه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد. وی با بیان اینکه طرف غربی از این فرصت دوماهه استفاده نکرد، گفت: طرف غربی به‌نوعی فرصت‌سوزی کرد و از این جهت فکر می‌‌کنیم مجلس بر اجرای این قانون اصرار دارد و در صورتی که گشایشی ایجاد نشود با قوت این قانون اجرا خواهد شد. عمویی قانون ضدتحریمی مجلس را اقدامی برای بازگردادن توازن به توافق هستهای دانست و تاکید کرد: تاکنون طرف به هیچ‌یک از تعهدات خودش پایبند نبوده است؛ لذا ما هم باید به‌طور طبیعی از میزان تعهدات‌مان بکاهیم.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی تاکید کرد: فرصتی که در اختیار طرف غربی بود مدنظر قرار نگرفت. دولت بایدن نشان داد در فضای سیاسی دوران ترامپ به سر می‌‌برد و نتوانسته خودش را از زنجیرهایی که در دوران ترامپ برای او ایجاد شده است، رها کند. ما مواضع دولت بایدن را که می‌‌بینیم، یک نوع زیاده‌خواهی در آن وجود دارد که اعلام می‌‌کنند ابتدا جمهوری اسلامی باید سر تهداتش بازگردد درحالی‌که این درخواست بی مبنا و نابجایی است. حال با فرصت‌سوزی‌ای که انجام دادند، حق ایران است که تعهدات خود را در این مسیر کاهش دهد.
