میانجیگری پلیس بد
بایدن، رییس‌جمهور تازه آمریکا روز 4 فوریه (پنجشنبه گذشته) در اولین نطق خود در توضیح سیاست خارجی جدید آمریکا، چرخشی بنیادی را در سیاست خارجی کشورش اعلام کرد. اظهارات او نشان می‌داد که جو بایدن آشکارا از روش انتحاری سلف خود دونالد ترامپ در قبال اروپا، فاصله خواهد گرفت. او برخلاف سیاست یکجانبه‌گرانه ترامپ که به ایجاد بحرانی فزاینده میان آمریکا و اروپا انجامید، تصریح کرد که دولتش به سیاست همکاری با متحدان اروپایی و به تعهدات بین‌المللی در حمایت از محیط زیست بازخواهد گشت. او در همین‌باره، با شعار «بازگشت دیپلماسی» گفت که قصد دارد آمریکا را به روابط سنتی با متحدان همیشگی برگرداند.
بایدن در عین حال با انتقاد از روسیه و چین تصریح کرد که آمریکا قصد دارد در عرصه سیاست جهانی، دوش به‌دوش متحدان اروپایی پیش برود و تا جای ممکن از روسیه و چین فاصله بگیرد. بایدن در این‌باره تصریح کرد که ما پیوندهای خود را مرمت خواهیم کرد و افزود که ایالات متحده قصد دارد با دیپلماسی فعال با متحدان همیشگی خود به پیش برود.
فصل سرد آمریکا و آل‌سعود
پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌‌جمهوری در آمریکا، همگان بر این عقیده بودند که با پیروزی نامزد دموکرات‌ها، ماه عسل ریاض-واشنگتن به پایان خواهد رسید و بایدن در سیاست‌‌‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی ترامپ در قبال آل‌سعود، تجدید نظر اساسی انجام خواهد داد. بایدن در سخنرانی دو روز پیش خود، دقیقا بر همین پاشنه چرخید و تاکید کرد که به سیاست حمایت از ائتلاف عربی ذیل هدایت عربستان سعودی در جنگ داخلی یمن که هدف آن سرکوب مقاومت در یمن است، پایان خواهد داد. او در این‌باره تصریح کرد: «این جنگ باید پایان یابد».
بایدن در عین حال تاکید کرد که به موازات همکاری فعال با متحدان غربی، از چین و روسیه فاصله خواهد گرفت. او گفت که آمریکا از این پس فعالیت‌های مخرب روسیه مانند مداخله در انتخابات آمریکا، حملات سایبری، مسموم کردن شهروندان خود را تحمل نخواهد کرد. او در همین‌باره، آزادی فوری الکسی ناوالنی، منتقد ولادیمیر‌پوتین را خواستار شد.
این اظهارات بایدن در حالی بود که او برخلاف انتظارها، هیچ اشاره‌‌ای به ایران و مذاکرات هسته‌‌ای نکرد. این درحالی بود که همگان منتظر بودند تا سیاست خارجی دولت جدید آمریکا در نسبت با جمهوری اسلامی ایران را اولین‌بار و به طور رسمی از زبان بایدن، بشنوند. با این‌حال و به طور همزمان، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه که از پاریس در یک کنفرانس ویدئویی به میزبانی اتاق فکر شورای آتلانتیک مستقر در واشنگتن سخنرانی می‌کرد، پیشنهاد میانجیگری میان تهران و واشنگتن را مطرح کرد. او در این‌باره گفت: «ما باید مذاکرات جدید با ایران را نهایی کنیم. من هر کاری که بتوانم انجام می‌دهم تا از هرگونه ابتکار عمل طرفِ آمریکایی برای برقراری مجدد گفت‌وگو حمایت کنم. من اینجا خواهم بود. من دو سال پیش، همچنین یک‌سال‌و‌نیم پیش نیز در دسترس بودم و تلاش خواهم کرد تا در این گفت‌گوها یک میانجی صادق و متعهد باشم.» مکرون پیشتر نیز ابتکار حضور عربستان سعودی در مذاکرات احتمالی غرب با ایران را مطرح کرده بود که با واکنش منفی مقامات کشورمان مواجه شد.
برای بررسی بیشتر چرایی سکوت بایدن در قبال ایران در سخنرانی اخیر خود و نیز فعال شدن مجدد فرانسه در موضوعات فی‌مابین غرب با ایران، به سراغ دکتر رضا حجت‌شمامی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل رفتیم. حجت‌شمامی معتقد است که دلیل سکوت بایدن، کاستن از حساسیت‌‌‌های رسانه‌‌ای به ویژه از دور خارج‌کردن لابی‌‌‌های اسرائیلی علیه مساله ایران است. حجت‌شمامی در عین حال درباره چرایی فعال‌شدن اخیر فرانسه، با اشاره به چشمداشت پاریس نسبت به منافع اقتصادی مذاکرات احتمالی آینده میان ایران و غرب، گفت: مکرون نمی‌خواهد بازار 80 میلیونی ایران با زیربنای فنی تقریبا فرانسه‌محور(مثل صنعت خودرو و انرژی) را از دست بدهد.
بایدن می‌خواهد حساسیت‌ها درباره ایران را
کاهش دهد
دکتر رضا حجت‌شمامی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو» با اشاره به چرایی سکوت بایدن نسبت به ایران در سخنرانی اخیر، با بیان اینکه بایدن قصد دارد تاب و تب و داغی رسانه‌‌ای مذاکرات هسته‌‌ای را کم کند، تصریح کرد: آقای بایدن شاید قصد دارد به جای طرح در رسانه‌ها، بیشتر به صورت پنهانی و با کمک دیپلماسی پشت پرده، درباره چگونگی بازگشتن یا بازنگشتن به برجام و نحوه احیای آن، تصمیم بگیرد.
وی در پاسخ به این سوال که جلوگیری از فعال شدن لابی‌‌‌های اسرائیلی در داخل آمریکا برای مانع‌تراشی برسر راه بهبود روابط واشنگتن با تهران، تا چه اندازه روی عدم‌موضع‌گیری صریح بایدن درباره ایران تاثیرگذار بوده است، افزود: این هم عامل بسیار مهمی است. در هر صورت، بایدن قصد دارد حساسیت بیش از اندازه‌‌ای که نسبت به ایران وجود دارد را کم کند؛ هرچند همین الان هم اسرائیلی‌ها دارند علیه ایران تحرکاتی را انجام می‌دهند.
دیپلماسی فرانسه، گدامحور است
حجت‌شمامی با اشاره به تمایل فرانسه برای هموار‌کردن راه مذاکره میان ایران و آمریکا، گفت: دیپلماسی فرانسه چه در دوره فعلی و چه در دوره مذاکرات برجام، «گدامحور» است و عمدتا در پی آن است که پول بیشتری نصیبش شود. فرانسه در مذاکرات برجام هم بیش‌از آنکه پلیس بد باشد و بخواهد با این نقش از ایران امتیازگیری کند، برای منافع اقتصادی خودش جنگید. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: زیربنای بسیاری از ساختارهای فنی و تکنولوژیک در ایران، فرانسوی هستند و این مساله جدیدی نیست. اولین ماشین واردشده به ایران، رنو در دوره قاجار از طریق بندرانزلی بود؛ بنابراین، فرانسه می‌تواند امید داشته باشد که اگر مذاکره جدیدی صورت گرفت یا مثلا همین برجام احیا شد و روابط خدشه‌دارشده ایران و آمریکا در دوره ترامپ تا حدی بازگشت، از امتیاز مذاکرات برای تامین منافع اقتصادی خود استفاده کند.
مکرون نمی‌خواهد بازار 80 میلیونی ایران را از دست بدهد
حجت‌شمامی با اشاره به طرح فرانسوی‌ها برای حضور عربستان در مذاکرات آینده، گفت: از این طرح به شرطی که مساله 400 بمب اتمی اسرائیل یا مساله احتمال دسترسی عربستان به موشک‌‌‌های با امکان حمل کلاهک هسته‌‌ای روی میز مذاکرات باشد، استقبال می‌کنیم. وی افزود: فرانسه، احتمال اینکه بایدن بخواهد به سمت ایران بیاید و با ایران به توافق برسد را در نظر دارد و بر این اساس، قصد دارد از همین الان، خودش را برای گرفتن امتیازهای لازم در آینده آماده کند. حجت‌شمامی با بیان اینکه مکرون که با شعار باز‌‌سازی اقتصادی و اصلاح اقتصادی به قدرت رسید، الان با مشکلات جدی اقتصادی مواجه است، تصریح کرد: مبنای جنبش جلیقه‌زردها که الان دوسال‌و‌نیم از آغاز آن می‌گذرد، مشکلات اقتصادی است. فرانسه هم‌اکنون به لحاظ اقتصادی مشکلات بسیاری دارد و بنابراین مکرون نمی‌خواهد بازار 80 میلیونی ایران با زیربنای فنی تقریبا فرانسه‌محور(مثل صنعت خودرو و انرژی) را از دست بدهد. وی افزود: مکرون نمی‌خواهد مانند سارکوزی و اولاند یک‌دوره‌‌ای شود و پاشنه آشیل او، مسائل و مشکلات اقتصادی و در کنار آن مسائل امنیتی است.
وی با اشاره به شخصیت مکرون و گرایش او به دوگولیسم، تاکید کرد: مکرون بسیار علاقه‌مند است که به عنوان یک رییس‌جمهور جوان در فرانسه، از خود تاریخچه‌‌ای خوب بسازد و نشان بدهد که در جهان می‌تواند تاثیرگذار باشد. پس از انفجار عظیم در بیروت هم دیدیم که مکرون بلافاصله با حضور در لبنان، برای دولت این کشور ضرب‌الاجل تعیین کرد.
