نا امید از بایدن، دلخوش به اروپا
محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان دوشنبه ۱۳بهمن در مصاحبه‌ای با کریستین امانپور، خبرنگار شبکه خبری سی‌ان‌ان گفت: «قطعا باید سازوکار روشنی برای همگام‌سازی بازگشت کشورها به برجام یا هماهنگی دوباره آنچه در گذشته انجام شده، وجود داشته باشد».
ظرافت ظریف با اتحادیه اروپا
وی گفت که در این میان ژوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌تواند نقش «هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک» برای پیگیری توافق هسته‌ای را ایفا کرده و «همسازی اقداماتی را که ایران و آمریکا هر‌کدام باید انجام بدهند» بر عهده بگیرد. پیش از روی کار آمدن بایدن و سکان داری در کاخ سفید، برخی با نگاهی امیدوار، به‌دنبال فرصتی بودند که از نگاه آن‌ها با تغییر نگاه در کاخ سفید، به‌دست خواهد آمد؛ فرصتی کا حالا با موضاع بایدن و دیگر مقامات دولتش به تهدید جدیدی تبدیل شده است. اظهار‌نظرهای خصمانه علیه ایران حالا به رویکرد پرتکرار مقامات دولت جدید آمریکا تبدیل شده است و آن‌ها هم مانند سلف‌های پیشین خود به‌دنبال ماهیگیری از این آب گل‌آلود هستند. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز روز دوشنبه در مصاحبه اختصاصی با شبکه تلویزیونی «ان‌بی‌سی نیوز» با طرح ادعایی مضحک و بی‌اساس درباره ایران مدعی شد: تهران ماه‌ها با دستیابی به مواد شکاف‌پذیرِ مورد نیاز برای ساخت یک سلاح هسته‌ای فاصله داشت؛ اما اگر به برداشتن محدودیت‌های توافق هسته‌ای ادامه دهد، این مسأله می‌تواند طی چند هفته اتفاق بیفتد.
ادعاهای بلینکن علیه ایران
رییس دستگاه دیپلماسی دولت جدید در آمریکا در ادامه ادعا کرد که کشورش مایل است به توافق هسته‌ای سال۲۰۱۵ بازگردد، اگر ایران هم همین کار را انجام دهد و سپس با متحدان و شرکای خود بر دستیابی به توافقی «طولانی‌تر و قدرتمندتر» که شامل مسائل دیگری نیز می‌شود، همکاری کند. در حالی که برخی در داخل آرزو داشتند ترامپ برود تا شرایط بهتر شده و با برداشتن برخی تحریم‌ها، قیمت دلار کاهش پیدا کرده و آن‌ها را به رویاهای‌شان برسانند اما شاهدیم که، اوضاع آنطور که بر وفق مرادشان باشد نیست و با هراس از مواضع مقامات آمریکایی دوباره دست به دامن اروپا شده‌اند؛ آن هم اروپایی که در زمان سختی نه تنها هیچ کمکی به ایران نکرد بلکه با عهدشکنی‌ها و وعیدها شرایط را بر ایران دشوارتر کرد. دل خوشی دوباره به اروپایی‌ها در شرایطی اتفاق افتاده که مواضع اخیر رییس‌جمهوری فرانسه حتی سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه را مجبور به موضع‌گیری کرد. «امانوئل مکرون» رییس‌جمهوری فرانسه به تازگی اظهار داشت که مذاکرات هسته‌ای آینده با ایران سختگیرانه خواهد بود و متحدان غرب در منطقه، از جمله عربستان باید در آن سهیم باشند. خطیب‌زاده نیز با بیان اینکه که برجام قابل مذاکره نیست، رییس‌جمهوری فرانسه را «به خویشتن‌داری و پرهیز از مواضع شتاب‌زده و نسنجیده» دعوت کرد و گفت: «برجام یک توافق چندجانبه بین‌المللی است که توسط قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت تأیید و تثبیت شده و به هیچ‌وجه قابل مذاکره مجدد نبوده و طرف‌های آن هم مشخص و غیرقابل تغییر هستند.» حالا شاید باید منتظر مواضع تندتر اروپا باشیم و تغییر مداوم نقش پلیس خوب و پلیس بد بین آمریکا و اروپا بازی نخ نما شده‌ای است که دیگر نباید به آن توجه کرد. نه اروپا و نه آمریکا هدفی جز فشار به ایران ندارند؛ فشاری که با انتظار و امید بیش از پیش مردم ایران را در تنگنا قرار داده است.
حمایت چین از برجام
البته از سوی دیگر کشورهایی هم به پشتیبانی از ایران موضع‌گیری‌هایی کرده‌اند که می‌توان به مواضع «وانگ ونبین» سخنگوی وزارت امور‌خارجه چین در کنفرانس خبری دیروزش اشاره کرد که با اشاره به اظهارات اخیر مقام‌های آمریکایی در خصوص شرایط بازگشت دولت «جو بایدن» رییس‌جمهوری آمریکا به توافق هسته‌ای ایران، خواستار بازگشت بدون پیش‌شرط ایالات متحده به برجام شد. ابرهای فرصت در نظام بین‌الملل گویا دوباره از دست رفته و آمریکای بایدن قرار نیست آنطور که عده‌ای توقع داشتند، رفتار کند. حالا توپ را دوباره به میدان اروپایی برده‌اند که در دوره‌های پیش همه کاری برای ایران نکرده‌اند و در شرایط اخیر هم بعید است بتوانند نقش تعیین‌کننده‌ای در مقابل آمریکا داشته باشند. در همین زمینه گفت‌وگویی با دکتر حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاست خارجی داشتیم. دکتر بهشتی پور در گفت‌وگو با «صبح‌نو» اظهار داشت: من نمی‌دانم منظور آقای ظریف دقیقا چیست؟ یعنی به چه منظور اتحادیه اروپا میانجیگری کند. وی افزود: اتحادیه اروپا در چند سال بعد از برجام نشان داد تابع سیاست‌های آمریکا بوده است و وقتی آمریکا از برجام خارج شد، اتحادیه اروپا عملا نتوانست کاری انجام دهد و دلیل آن هم این بود که می‌گفت شرکت‌های ما نمی‌توانند وقتی ایران تحریم است با ایران مبادله کنند؛ زیرا مشمول تحریم‌های آمریکا می‌شوند. این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه افزود: در این شرایط آمریکا ظاهرا آماده است که به برجام بازگردد اما آن را منوط به این کرده است که ایران بازگردد؛ اتحادیه اروپا این وسط چه اقدامی می‌تواند انجام دهد. واقعا نمی‌دانم.
وابستگی اروپا به آمریکا
بهشتی‌پور گفت: نمی‌دانم منظور از اتحادیه اروپا دقیقا فرانسه، آلمان و انگلیس است یا کشورهای دیگر. این سه کشور متغیر مستقلی از آمریکا نبودند و متغیری وابسته به آمریکا در برجام بوده‌اند و در عمل ابتکاری را ما شاهد نبودیم. وی با بیان اینکه اگر قرار است مشکل آمریکا و ایران حل شود باید در چارچوب برجام مستقیما با هم مذاکره کنند تا مشکل حل شود، تاکید کرد: بعید میدانم اروپایی‌ها به جایی برسند. این کارشناس مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه بایدن به تنهایی تصمیم گیرنده نیست، گفت: در این جریان دو طرف وجود دارد و آن ایران و آمریکاست، گفت: نباید بگوییم که آمریکا در هر شرایطی به برجام باز می‌گردد یا خیر. یک طرف ماجرا ایران است و اینکه ما چه تصمیم‌هایی می‌گیریم و چه اقداماتی می‌کنیم بسیار تأثیر‌گذار است. این معادله دو سر دارد و این دو طرف باید به نقطه مشترک برسند و قانون مجلس که دولت هم آن را اجرا می‌کند، آدرس به طرف مقابل است و بر‌اساس آن باید تصمیم بگیرد که تحریم را لغو کند یا نه.
مکرون به تعهدات خود عمل کند
وی با اشاره به اظهارات مکرون در خصوص حضور عربستان در مذاکرات برجام، گفت: مکرون به عربستان رفته و قراردادی بسته و برای خوشایند مقامات سعودی وعده هایی داده است، ولی در زبان فارسی یک ضرب‌المثلی داریم که می گویند «طرف را ده راه نمی‌دادند و سراغ کدخدا را می‌گرفت». این کارشناس مسائل سیاست خارجی ادامه داد: مکرون خود در جایگاهی بود که باید تعهدات خود را انجام می‌داد حالا می‌گوید باید عربستان سعودی را در بازی راه بدهیم؛ مگر در مذاکرات هسته‌ای آمریکا با عربستان، ایران را مشارکت می‌دهند که حالا می‌خواهند عربستان را در مذاکرات ایران راه بدهند. وی افزود: اگر در عربستان واقعا نگران فعالیت صلح‌آمیز ایران هستند، می‌توانند مستقیما با ایران وارد مذاکره شوند، عربستان هنوز اجازه نظارت به آژانس در خصوص برخی از مراکز هسته‌ای خود را نداده است و اگر پروتکل الحاقی را پذیرفت و آن را اجرا کرد و تحت نظارت هم بود می‌توانست دعا کند. بهشتی‌پور ادامه داد: در سیاست خارجی چیزی به‌عنوان اقدام متقابل داریم و اگر عربستان نگران است باید ایران هم با توجه به نگرانی‌هایی که دارد در مذاکرات این کشور با آمریکا و فرانسه در خصوص هسته‌ای مشارکت داشته باشد، این منطق قابل پذیرش نیست.
