قصه این فیلم در اواخر دهه 50 می‌گذرد اما می‌‌توان داستان آن را به فضای سیاسی امروز کشور نیز تعمیم داد. «مصلحت» را می‌‌توان جزو معدود آثار سی‌و‌نهمین جشنواره فیلم فجر دانست که می‌‌تواند حواشی زیادی را در زمان اکران به همراه آورد. در این گزارش به سراغ حسین دارابی، کارگردان این فیلم رفتیم تا برایمان از چرایی ساخت این اثر بگوید که در ادامه می‌‌خوانید:

    ایده اصلی «مصلحت» چطور به ذهن تان رسید؟
داستان این فیلم توسط یکی از دوستانم طراحی شده بود که بنده پس از شنیدن آن تصمیم گرفتم آن را بسازم و فیلمنامه بر اساس آن نوشته شد.

    چه زمانی این اتفاق افتاد؟
آذر سال گذشته بود که به طور قطعی ایده اولیه مورد تایید قرار گرفت و به شکل جدی نوشتن فیلمنامه درباره آن را شروع کردیم.

    باوجود اینکه در ابتدا فیلم با نام «مصلحت نظام» رسانه‌‌ای شد، اما در نهایت با عنوان «مصلحت» در جشنواره شرکت کرد، مسوولان مربوطه توضیحی درباره تغییر نام به شما دادند؟
در ابتدا فیلم با یک نام موقت به ارشاد عرضه اما بعد از مدتی تصمیم گرفته شد که باید نام فیلم را عوض کرد و حدود هفت‌ماه پیش بود که طی نامه‌‌ای به این وزارتخانه نام جدید را معرفی کردیم اما متاسفانه این نام مورد موافقت قرار نگرفت و در نهایت مجبور شدیم نام را تغییر دهیم؛ البته بنا هم نداشتیم که خیلی روی نام «مصلحت نظام» پافشاری کنیم و وقتی احساس کردیم مصلحت هم می‌‌تواند نشانگر موضوع باشد، آن را قبول کردیم. به عبارت دیگر به‌هیچ‌وجه دنبال جنجال‌‌‌سازی برای نام فیلم نبوده‌ایم.

    نمایش آثار سیاسی در جشنواره فیلم فجر طی سال‌‌‌های اخیر گاهی با حواشی زیاد و حتی توقیف فیلم‌ها همراه بوده است؛ این مساله شما را برای ساخت «مصلحت» دچار تردید نکرد؟
قطعا این مسائل را پیش‌بینی کرده‌ اما در باشگاه فیلم سوره به این نتیجه رسیده‌ایم که باید به موضوعاتی پرداخته شود که تا حدی مربوط به گفتمان انقلاب اسلامی است و تا امروز درباره آن صحبت نشده؛ با این حال با توجه به تجربه فیلم «دیدن این فیلم جرم است» برایمان روشن بود که اثر ما نیز مخالفان و موافقانی خواهد داشت و حتی احتمال توقیف آن نیز وجود دارد؛ اما معتقدم اگر قرار به حرف جدی‌زدن در آثار سینمایی باشد، باید انتظار تبعات آن را هم داشت. با این حال عزم‌مان را جزم کردیم تا هر آنچه در توان‌مان هست را برای پرداختن به موضوعات مربوط به گفتمان انقلاب اسلامی به کار ببریم و به طور کلی پرداخت به این مقوله کار مهم و واجبی است.

    فیلم در دهه 50 می‌‌گذرد، در حالی که داستان در شرایط امروز هم وجود دارد، پرداخت تاریخی به سوژه دلیل خاصی داشت؟
قطعا این امکان وجود داشت که داستان را در برهه فعلی بسازیم اما روایت تاریخی به سوژه دو علت داشت؛ اول اینکه این نوع پرداخت به درام فیلم کمک ویژه‌‌ای می‌‌کرد و باعث جذابیت و ملتهب‌‌ترشدن درام می‌‌شد. 

عزم‌مان را جزم کردیم تا هر آنچه در توان‌مان هست را برای پرداختن به موضوعات مربوط به گفتمان انقلاب اسلامی به کار ببریم و به طور کلی پرداخت به این مقوله کار مهم و واجبی است

مساله دوم اینکه اگر قرار است صحبت‌‌‌های جدی را در قالب فیلم بیان کرد، به احتمال زیاد طرح آن در بستر تاریخی بار کمتری خواهد داشت و احتمال اینکه بازخوردهای منفی کمتر باشد، وجود دارد؛ البته در فیلم نیز این مساله را مطرح کرده‌ایم که اگر قرار باشد درباره هیچ موضوعی حرفی نزنیم، نگاه منفعلانه‌‌ای خواهد بود. به عبارت دیگر یا باید این نگاه منفعلانه را دنبال کرد یا اینکه خودمان می‌‌توانیم درباره مسائلی که به ما مربوط می‌‌شود، صحبت کنیم و معتقدم در دنیای امروز دیگر این حالت كه درباره بسیاری از موضوعات صحبت نکنیم، وجود ندارد و باید خودمان درباره موضوعات حرف زده و نقدهایمان را مطرح کنیم. در اصل اگر قرار باشد خودمان نیز در این زمینه سکوت کنیم، حتما دشمنان درباره آنها صحبت کرده و موضوعات را نیز با نگاه خودشان روایت خواهند کرد.
 
حسین دارابی در ساخت «مصلحت» دچار مصلحت‌گرایی شده است؟
در وهله اول باید بگویم که به‌هیچ‌وجه مصلحت‌اندیشی را نقض نمی‌کنم، بلکه مصلحت‌اندیشی یک شرط عقلی محسوب می‌‌شود، اما نباید از مصلحت‌اندیشی برداشت‌‌‌های سوء و شخصی صورت گیرد یا به اسم مصحلت‌اندیشی حقایقی را پایمال کرد و تلاش کردیم این اتفاق در فیلم نیفتد؛ با این حال باید دیگران هم درباره این مهم نظر بدهند.

    قطعا رفتارهای انقلابی در مقابل مصلحت‌اندیشی قرار می‌‌گیرد؛ در فیلم مرز این دو مشخص شده است؟
این مقوله بسیار پیچیده‌‌ای است و نمی‌توان با یک خط‌کش میان آن‌ها را مشخص کرد و تلاش کردیم در «مصلحت» نشان دهیم که مصلحت‌اندیشی هیچ‌گونه تضادی با انقلابی‌گری ندارد، بلکه می‌‌توان هم مصلحت‌اندیشی و هم انقلابی‌گری را داشت و اتفاقا اینها شرط عقل هم خواهند بود؛ در تاریخ نیز نمونه‌‌‌های بسیاری از آن وجود دارد. همچنین در منش ائمه نیز مصلحت‌اندیشی و انقلابی‌گری وجود دارد. بحث اصلی ما در فیلم، سوءبرداشت از مصلحت‌اندیشی است و این مساله به معنی رد‌کردن مصلحت‌اندیشی نیست.
 به‌کارنگرفتن از بازیگران مطرح سینمایی کشور در «مصلحت» دلیل خاصی داشته است؟
برای انتخاب بازیگران باید از بازیگران چهره و معروف استفاده کرد که قطعا مقتضیات خاصی دارد و یکی از آنها مربوط به دستمزد این بازیگران و دیگری نیز نوع نگاه آنهاست چراکه معمولا بازیگران سوپراستار هم نسبت به کارگردان فیلم‌اولی و هم بازی در آثار سیاسی ملاحظاتی را دارند و دستمزد آنها، بخش قابل توجهی از بودجه یک فیلم را تشکیل می‌‌دهد و این مقوله‌ای نیست که به‌راحتی بتوان از کنار آن گذشت. از سوی دیگر می‌‌توان به سراغ بازیگرانی رفت که شاید چهره نباشند اما توانایی‌‌‌های بالایی داشته و ‌انگیزه بسیار خوبی هم برای بازی در آثار دارند؛ به همین دلیل ما ترجیح دادیم گزینه دوم را برای فیلم‌مان انتخاب کنیم و خوشبختانه به شدت نیز تجربه خوبی بود.

    چند سالی می‌‌شود که ساخت آثار سیاسی در میان کارگردانان قوت گرفته است؛ این مساله را به دلیل شرایط سیاسی این روزهای کشور می‌‌دانید یا اینکه فضای گفت‌وگو در جامعه به نسبت گذشته بازتر شده است؟
طی سال‌‌‌های اخیر فضای گفت‌وگو در جامعه بیشتر شده و معتقدم باید هر چه بیشتر به این مساله بها داد. طبیعی است که وقتی اجازه دهیم افراد غیرمغرضانه درباره مسائل مختلف از جمله موضوعات سیاسی صحبت کنند، باب گفت‌وگو بازتر خواهد شد. در این میان باید این مساله را هم بگویم که به هیچ عنوان از اینکه افرادی با «مصلحت» مخالف باشند، ناراحت نمی‌شوم چراکه این مساله اجتناب‌ناپذیر است اما همین که ساخت اثری باعث شد عده‌‌ای درباره آن اظهارنظر کنند، به‌نوعی باب گفت‌وگو را باز می‌‌کند و این فضا در نهایت باعث می‌‌شود تا برداشت‌‌‌های شازی که گاهی درباره بسیاری از مسائل در کشور مطرح می‌‌شود، به تدریج از بین برود. قطعا وقتی درباره یک موضوعی اصلا حرفی گفته نمی‌شود، شاهد هستیم که افراد کاملا بی‌ربط با موضوع درباره آن اظهارنظر می‌‌کنند و فضای گفت‌وگو هم بسته می‌شود؛ اما وقتی خودمان درباره آنها حرف بزنیم، بسیاری از بن‌بست‌ها از بین می‌‌روند و این مولفه بسیار مهمی است.

    با توجه به مشکلاتی که بعضا برای برخی آثار سیاسی ایجاد می‌‌شود، حسین دارابی قرار است در آینده باز هم سراغ ژانر سیاسی برود یا خیر؟
قطعا ما دوست داریم این مسیر را ادامه دهیم، اما طبیعتا ما نیز تا یک حدی تحمل داریم چراکه ساخت چنین آثاری باعث می‌‌شود تا فشار بسیاری بر آدم 
وارد شود، در حالی که اگر بنده به جای «مصلحت» به سراغ ژانر دیگری می‌‌رفتم که حاشیه کمتری داشته باشد، طبیعتا راحتی بیشتری را تجربه می‌‌کردیم؛ اما امیدواریم که به این زودی‌ها خسته نشویم و باز تاکید می‌‌کنم که حوزه‌‌‌های زیاد دیگری هم وجود دارد که فیلم‌ساختن در آنها جزو اولویت‌ها خواهد بود و علاقه‌مندم که در ژانرهای دیگر هم وارد شوم.