روابط دو کشور ارمنستان و ترکیه پس از پایان جنگ جهانی اول، فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده است. ارتباط با ارمنستان برای ترکیه همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده چراکه این مناسبات می‌تواند نفوذ سیاسی و اقتصادی آنکارا در منطقه قفقاز را افزایش و از سویی، اقدامات دیاسپورا و نیروهای ملی گرای افراطی ارمنی علیه ترکیه را کاهش دهد. از آن طرف، ارتباط با ترکیه نیز می‌تواند ارمنستان را به اروپا متصل کرده و فرصت توسعه زیرساخت‌‌‌های این کشور را فراهم آورد. با این حال، مناقشه تاریخی قره‌باغ و فشار مسکو بر ایروان برای جلوگیری از افتادن ارمنستان در دامن جبهه غرب، از موانع عمده‌‌‌ای بوده که روابط ارمنستان و ترکیه را تاکنون با اما و اگرهای بسیاری مواجه کرده است. جنگ اخیر در قره‌باغ باعث شد تا بار دیگر، دو کشور موضع تقابلی نسبت به یکدیگر بگیرند.
 
 فرصت تجاری برای ایران 
پس از برافروختن شعله‌‌‌های جنگ قره‌باغ، ایروان در تاریخ 20 اکتبر 2020 سیاست اعمال محدودیت بر ورود کالاهای ترکیه‌ای را اعلام کرد و علت آن را نگرانی‌های امنیتی مرتبط با حمایت آشکار آنکارا از تهاجم باکو علیه قره‌باغ دانست. در همین باره، ممنوعیت 6 ماهه و موقت ورود کالاهای ترکیه‌ای به ارمنستان از روز جمعه 12 دی اجرایی شد. پیش از این، واهان کروبیان، وزیر اقتصاد ارمنستان گفته بود که با تحریم واردات کالاهای ترکیه‌‌‌ای به ارمنستان طی 6 ماه آینده، به میزان 200 میلیون دلار فضا در اقتصاد ارمنستان گشوده خواهد شد.
بر اساس اعلام رسانه‌‌‌های ارمنستانی، در میان مهم‌‌ترین کالاهایی که از ترکیه به ارمنستان وارد می‌شود، 69 میلیون و400 هزار دلار به پوشاک، 10 میلیون و 300هزار دلار به مرکبات، 35 میلیون و 200 هزار دلار به لوازم خودرو و محصولات برقی، 24 میلیون و 300 هزار دلار به نفت و محصولات نفتی، 23میلیون 
و 600 هزار دلار به مواد شیمیایی و لوازم مربوطه و 21میلیون و 600 هزار دلار به فلزات و محصولات فلزی مربوط است.
اجرایی‌شدن طرح تحریم موقت کالاهای ترکیه‌ای، با توجه به حضور ارمنستان در اتحادیه گمرکی اوراسیا، می‌تواند فرصت خوبی برای بسط تجارت میان تهران-ایروان را فراهم آورد. با توجه به این امر، سیدمجتبی موسویان، معاون توسعه بازار‌های صادراتی سازمان توسعه تجارت روز گذشته در مکاتبه‌ای تأکید کرد: «طبق اطلاعات واصله از وزارت امور خارجه، کشور ارمنستان اعلام کرده است، به‌دلیل تحریم‌های ترکیه قصد دارد کالا‌های ایرانی را جایگزین 2250 قلم کالای وارداتی خود از کشور ترکیه كند که این موضوع فرصت بسیار خوبی را برای شرکت‌های ایرانی فراهم خواهد کرد. خواهشمند است دستور فرمایید با توجه به سفر وزیر اقتصاد این کشور به تهران به‌قید فوریت نسبت به تعیین شرکت‌های توانمند ایرانی برای صادرات کالا به ارمنستان اقدام مقتضی انجام شود.»
ناگفته پیداست که بدون برنامه‌ریزی مدون و نهادینه، فرصت توسعه تجارت با ارمنستان از بین خواهد رفت و مانند دیگر کشورهای همسایه که آنطور که باید و شاید نتوانسته‌ایم از آنها برای کاهش فشارهای تحریمی آمریکا استفاده کنیم، این فرصت نیز کم اثر 
خواهد شد.
این مساله‌‌‌ای است که دکتر رضا حجت‌شمامی، کارشناس مسائل قفقاز به آن اشاره دارد. حجت‌شمامی در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو» تاکید دارد: «یکی از بزرگ ‌ترین مشکلات ایران، نداشتن اراده قوی برای بهره‌مندی از فرصت‌‌‌های سیاسی و اقتصادی و تجاری است. ما برنامه دقیقی نداریم و روابط ما با همسایگان صرفا در حد بخور و نمیر است.» در ادامه مشروح صحبت‌های ایشان را از نظر خواهید گذراند.
 
ریشه اختلافات چیست؟
دکتر رضا حجت‌شمامی، کارشناس مسائل آسیای مرکزی با اشاره به ریشه‌‌‌های اختلاف ارمنستان و ترکیه اظهار كرد: ارمنستان دهه‌هاست در پی به‌رسمیت شناخته‌شدن عذرخواهی رسمی ترکیه است اما عثمانی‌ها همان موقع هم معتقد بودند آنهایی که کشته شدند، در حال جاسوسی برای متفقین بودند و پس از آن تاکنون هیچ‌گاه ترکیه به طور رسمی حاضربه عذرخواهی نشده است. وی با اشاره به عامل دوم ضدیت میان ارمنستان و ترکیه، افزود: با اینکه ارمنی‌ها سومین لابی مهم در ساختار آمریکا را دارند اما نزدیک‌شدن جمهوری آذربایجان به ترکیه و آمریکا بعد از استقلال از شوروی، ارمنستان را نسبت به ترکیه حساس‌‌تر و اختلافات آنها را بیشتر کرد. از سویی، فشارهای برآمده از مناقشه تاریخی قره‌باغ و نوع رویکرد ترکیه به این مناقشه نیز روی دوری و نزدیکی ارمنستان و ترکیه نقش داشته است.
حجت‌شمامی با اشاره به چرایی اقدام اخیر ارمنستان برای تحریم کالاهای ترکیه، گفت: چندی پیش در روز 11 دی، گاز از آذربایجان به اروپا و ایتالیا رسید و این برای روسیه که تمایل دارد در حوزه تامین انرژی اروپا برای خود انحصار ایجاد کند، اصلا ساده نیست. از طرفی در موج احتمالی چهارم ناتو، ممکن است که آذربایجان و گرجستان به ناتو بپیوندد. بنا بر فعالیت‌‌‌های ضدروسی از سوی جمهوری آذربایجان، مسکو تلاش دارد با تحریک و فشار بر شریک‌های خود از جمله بر ارمنستان، آنها را وادار کند در روابط خود با کسانی که در حوزه قفقاز و آسیای مرکزی و شرق اروپا برای روسیه مشکل ایجاد می‌‌کنند، تجدیدنظر به عمل آورند. در این فضا، آقای پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان باید نشان بدهد که ضدترکیه است.
وی در این‌باره افزود: با توجه به اینکه جمهوری آذربایجان جنگ قره‌باغ را به نوعی برد و موفق شد هفت منطقه را بگیرد، شاید روسیه تلاش کند زخم عمیقی به جمهوری آذربایجان بزند و حتی ممکن است قره‌باغ را مانند شبه‌جزیره کریمه به خود ملحق کند.
 
تکیه ارمنستان به ایران بیشتر خواهد شد
کارشناس مسائل آسیای مرکزی با اشاره به فرصت تجارت تحریم کالاهای ترکیه‌‌‌ای برای ایران، تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که پس از پایان جنگ اخیر در قره‌باغ مطرح شد و خیلی زود رنگ باخت، این بود که کریدور 
نخجوان-جمهوری آذربایجان سبب خواهد شد که  مرز ریلی‌-خاکی ایران با ارمنستان از بین برود، در‌حالی‌که چنین چیزی حقیقت نداشت چون آن کریدور، از خاک ارمنستان عبور می‌کند و تحت کنترل و نظارت روسیه است؛ این تبلیغ ضدایرانی بود. حجت‌شمامی با بیان اینکه ارمنستان ارتباط نزدیکی با ایران دارد، تاکید کرد: به دلیل بسته شدن ارتباطات ارمنستان با ترکیه، تکیه ارمنستان به ایران در آینده بیشتر خواهد شد و ایران باید از این فرصت استفاده بیشتری کند.
حجت‌شمامی با اشاره به کم‌بودن حجم ارتباطات تجاری میان ایران و ارمنستان، تاکید کرد: متاسفانه روابط تجاری ایران نه‌تنها با ارمنستان بلکه با خیلی از همسایگان کم است. یکی از بزرگ‌‌ترین مشکلات ایران، نداشتن اراده قوی برای بهره‌مندی از فرصت‌‌‌های سیاسی و اقتصادی و تجاری است. ما برنامه دقیقی نداریم و روابط ما با همسایگان صرفا در حد بخور و نمیر است. بهره‌مندی از روابط تجاری با ارمنستان یا با سایر کشورها، به برنامه بلندمدت نیاز دارد.